Türkiye’nin tavuk eti üretiminin 2025’te rekor kırması bekleniyor. Bu beklentinin iki kaynağı güçlü iç talep ve ihracat kotalarının sona erecek olması. İhracatın toparlanması öngörülse de, yüksek yem fiyatları ve bölgesel ticaret kısıtlamaları gibi sorunlar devam ediyor.

4 Eylül 2024 tarihinde yayımlanan USDA’nın en son Tavukçuluk ve Ürünler Yıllık Raporu, 2025’in Türkiye’nin tavuk eti üretimi için bir rekor senesi olacağını öngörüyor. 2024’te büyüme hızının görece düşük seyretmesinin ardından, güçlü iç tüketim beklentisi ve hükümetin ihracat kotasının Aralık 2024’te sona ermesiyle üretimin toparlanması bekleniyor. Sığır etine kıyasla daha uygun fiyatlı olması sebebiyle tavuk eti ülke genelinde sürekli talep görüyor.

İhracatın 2025’te kısmen toparlanması öngörülüyor ve Irak’ın Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olmaya devam etmesi bekleniyor. Raporda, Sinem Duyum tarafından hazırlanan rapor, hem iç tüketim hem de uluslararası ticareti etkileyen faktörleri vurgulayarak, gelecek yıl için kapsamlı bir bakış sunuyor.

ÜRETİM 2,6 MİLYON TONLA REKORA ULAŞACAK

USDA raporuna göre, Türkiye’nin tavuk eti üretiminin 2025’te 200 bin tona tekabül eden %8’lik artış rekor kırarak 2,6 milyon tona ulaşması bekleniyor. Bu artış, sektördeki yıllık %8-10’luk büyüme oranıyla paralel olup, istikrarlı iç ve dış talep tarafından destekleniyor.

Şekil 1. Türkiye Tavuk Eti Üretimi 2023’ten 2024’e Türkiye Tavuk Eti Üretimi, Aylık Karşılaştırma
Kaynak: Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği ve Türkiye Kanatlı Hayvan Eti Üreticileri Merkez Birliği, 2024

Raporda, 2024 üretim tahmininin 2,4 milyon ton olarak revize edildiği görülüyor. Bu, 2023’ten %3’lük mütevazı bir artış anlamına geliyor ve bu artış, perakende tavuk fiyatlarını dengelemek amacıyla Haziran’dan Aralık’a kadar uygulanan hükümet ihracat kotasıyla alakalı. Bu yavaşlama, aylık verilerde belirgin olarak görülüyor.

Yıllık %30 oranında artan yem fiyatları, üretim maliyetlerinin %70’ini oluşturduğu için büyük bir zorluk teşkil ediyor. Bir büyük broiler şirketindeki yakın zamanlı yaşanan grev gibi işgücü sorunlarının da üretim üzerinde minimal etkisi oldu.

Türkiye’nin tavukçuluk sektörü, soya unu ve mısır gibi ithal yem hammaddelerine büyük ölçüde bağımlı durumda. Yerli soya üretimini artırma çabalarına rağmen, yerli arz yetersiz kalıyor. İhracata yönelik üretim için gümrük vergisiz yem ithalatına izin veren İthalat Rejimi, bu bağımlılığı azaltmada pek etkili olamıyor.

Sektör ayrıca ithal üreme materyallerine de bağımlı ancak bu durum yerel bir tesisin kurulmasıyla azaldı. Kuluçkalık yumurta ithalatı 2023’te %9 düşerken, ABD’den yapılan ithalatlar, yüksek patojenli kuş gribi salgınları sebebiyle %10 azaldı.

TÜKETİMİN 2,2 MİLYON TONA ULAŞMASI BEKLENİYOR

2025’te tavuk eti üretiminin rekor kırması beklenirken, tüketimin de yaklaşık 2,2 milyon ton ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşması öngörülüyor. Bu tahmin, ekonomik şartların iyileşmesi ve Türkiye’yi ziyaret eden milyonlarca turistten gelen katkı ile tavuk tüketiminin artacağı varsayımına dayanıyor.

Şekil 2. Türkiye Kişi Kişi Başına Düşen Et Tüketimi (Kilogram)
Kaynak: Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği ve Türkiye Kanatlı Hayvan Eti Üreticileri Merkez Birliği, 2024

2024 için USDA, tavuk eti tüketim tahminini 2 milyon ton olarak revize etti. Bu revizyon, perakende fiyatların son bir yılda iki katına çıkmasına rağmen güçlü talebin devam etmesinden kaynaklanıyor. Tavuk etinin, kıyma etinin dörtte biri fiyatında olması, onu birçok tüketici için tercih edilen bir seçenek haline getiriyor. Ayrıca, Kurban Bayramı’nın Haziran ayında, açık havada mangal sezonunun başlangıcına denk gelmesi de tüketimdeki artışa katkı sağladı.

Tavuk fiyatlarını dengelemek amacıyla Ticaret Bakanlığı, Mayıs ayında bir ihracat kotası uygulamaya koydu. O tarihten bu yana, perakende tavuk fiyatları 100 TL/kg ($2,94/kg) seviyesinde stabilize oldu, ancak enflasyon baskısının fiyatların daha fazla düşmesini engellemesi bekleniyor.

Şekil 3. Yurtiçi Piyasalarda Kanatlı Eti Fiyatları, 2023-2024, Karşılaştırma
Kaynak: USDA

Türkiye’de tüketilen tavukların yaklaşık %60’ı bütün olarak, geri kalan %40’ı ise but, göğüs ve kanat gibi parçalar halinde tüketiliyor.

ABD TAVUKLARI İÇİN ÖNEMLİ BİR AKTARMA MERKEZİ

Türkiye, tavuk etini yerel tüketim için ithal etmemekte, ancak stratejik konumu sebebiyle Orta Doğu ülkelerine yönelik tavuk ürünleri için önemli bir aktarma merkezi olarak hizmet veriyor. Bu aktarmalar, Türkiye’nin üretim, arz ve dağıtım dengesi hesaplamalarına dâhil edilmemektedir.

Türkiye üzerinden aktarılan ABD tavuklarının büyük kısmı Irak’a (%80) ve Suriye’ye (%20) yönlendiriliyor. 2023 yılında, Türkiye üzerinden aktarılan ABD tavuklarının miktarı 11 bin tonu aşarken bu ürünlerin değeri 8,7 milyon dolar oldu.

Raporda, Türkiye’nin yüksek patojenik kuş gribi (HPAI) vakalarının yaşandığı ülkelerden gelen ısı ile işlem görmemiş tavuk ürünlerinin aktarmalarını kısıtladığı da belirtiliyor. ABD ihracatları için bu kısıtlamalar, yalnızca HPAI’dan etkilenen eyaletlerle sınırlı. Bu düzenlemeler sık sık değişiyor, bu sebeple ihracatçılara güncel kısıtlamalar için FSIS İhracat Kütüphanesi’ni danışmaları tavsiye edilmektedir.

Ayrıca, Türkiye, yerli sanayisini korumak amacıyla tavuk ithalatlarına yüksek gümrük vergileri uyguluyor. İthal tavuk etine %65 ve işlenmiş tavuk ürünlerine %121,5 oranında vergi uygulanıyor.

2025 İHRACAT GÖRÜNÜMÜ VE TAVUK ETİ İHRACATIYLA İLGİLİ SORUNLAR

2025 yılı için Türkiye’nin tavuk eti ihracatının 374 bin ton seviyesine ulaşması ve yıllık %8 oranında bir artış göstermesi bekleniyor. Bu projeksiyon, artan iç üretim ve özellikle Irak’tan gelen sürekli uluslararası talep ile uyumlu olup, Irak’ın Türkiye’nin toplam ihracatının neredeyse yarısını oluşturması öngörülüyor.

Şekil 4. Türkiye’nin Tavuk Eti İhracatı Türkiye’nin Tavuk Eti İhracatı, 2022-2024, İlk Altı Ay Karşılaştırmalı
Kaynak: Trade Data Monitor, LLC.

Ancak, 2024 yılı için ihracat tahmini %22 oranında düşürülerek 347 bin ton olarak belirlendi. Bu durumun başlıca sebebi, iç piyasada artan tavuk fiyatlarını kontrol altına almak amacıyla hükümetin Mayıs-Aralık 2024 döneminde uyguladığı ihracat kotası. İlk olarak aylık 10 bin ton olarak belirlenen kota, sektörün talepleri doğrultusunda, Ağustos’tan itibaren aylık 22 bin 500 tona çıkarıldı ve bu artışın perakende fiyatların istikrarlı kalması şartına bağlı olduğu belirtildi. Irak’ta pazar payını kaybetme endişelerine rağmen, sektör uzmanları, Irak’ın büyük miktardaki dondurulmuş Türk tavuk stokları sebebiyle bu riskin azaldığını düşünüyor.

2024 yılı için ihracat hacmindeki azalma, bölgesel istikrarsızlık ve yüksek patojenik kuş gribi salgınları gibi diğer faktörlerle de ilişkili. 2023 yılında toplam tavuk ihracatı 445 bin 47 ton olmuş ancak Irak, İran ve Japonya gibi önemli pazarlardan gelen ticaret kısıtlamaları ve Türkiye’deki ekonomik belirsizlikler nedeniyle yıllık bazda düşüş gösterdi.