Mısır’ın sarı mısır üretimi, yem talebinin yüzde 20'sinden azını karşılamaktadır. Yem imalat sanayinin büyüyen üretimi ithalatla destekleniyor. FAS Kahire'nin Mısır soya küspesi 2019/20 sezonu üretim tahminleri 2018/19 sezonuna kıyasla yüzde 11'lik artışla 3,0 mt olarak kayıtlara geçti.

Dr. Mahmoud Riyad Mısır Değirmencilik Derneği Genel Sekreter

GİRİŞ: Mısır'daki tarım arazisi alanı, Nil Vadisi ve deltası ve birkaç vaha ve Sina'daki ekilebilir arazi ile sınırlıdır. Toplam ekili alan, toplam kara alanının sadece yüzde 3'ünü temsil eden 7,2 milyon feddan'dır (1 feddan = 0,42 ha). Akdeniz kıyısındaki yağmurdan beslenen bazı alanlar hariç, tüm ekin alanı sulanır. Son kırk yıllık zaman zarfında, geri kazanılan 900 bin feddan'lık alan tarımsal alanlara kazandırılmıştır.

Tahıllar ve Soya fasulyesi, karma yem endüstrisinin omurgasını oluşturmaktadır. Mısır tarıma dayalı bir ekonomidir ve bu ham maddelerin yerel pazarlardaki bolluğu, karma yem endüstrisinin gelişmesine yardımcı olmuştur. Takviyeler ve ham maddeler çeşitli türlere hitap etmek üzere birlikte öğütülür. Protein açısından zengin ve enerji yoğun yeme alışkanlıklarının benimsenmesi Mısır'daki et tüketim yönelimlerini değiştiriyor. Bu yem endüstrisinde hayvan etinin kalitesini artırmak için bir fırsat yarattı.

PAZAR DİNAMİKLERİ: 2014 yılının Haziran ayında Mısır, hayvansal gıda maddelerinde sentetik hayvan büyüme destekleyicileri (sentetik hormonlar) için sıfır tolerans duruşu tesis ederek Mısır'ın et ve özel et parçaları standartlarını değiştiren iki tebliğ yayınlayarak, ülkenin et endüstrisine dair devam eden araştırmalarında önemli bir değişikliğe neden oldu. 2005 yılında, Mısır, yerli kümes hayvanı endüstrisini korumak için helal kesim kaygıları olduğu iddiasıyla kümes hayvanı etinin ithalatını yasakladı. Mısır’ın yerli et endüstrisini korumaya gayreti üretilen karma yemlerin çoğunluğunun iç pazarda satıldığı karma yem pazarında da kendini göstermektedir.

PAZAR BÖLÜNMESİ: Hayvan türüne bağlı olarak pazar Domuz eti, Sığır Eti, Balık ve Tavukçuluk yemi şeklinde bölümlendirilmiştir. Sığır eti geleneksel olarak Mısırlıların ilk tercihi olmuş, bunu Kümes Hayvanları ve Balık izlemiştir. Karma yem endüstrisi et endüstrisi ile doğrudan ilgilidir ve satışlar açısından da benzer bir eğilim izlemektedir. Yem içerikleri açısından, Tahıllar en büyük segmenti teşkil etmektedir. Pazar antioksidanlar, vitaminler, mineraller, amino asitler ve renklendiriciler gibi katkı maddelerine dayalı olarak daha alt bölümlere de ayrılır. Antioksidanlar, katkı maddeleri arasında en fazla büyüme gösteren segmenttir.

COĞRAFİ ANALİZ: Mısır'daki Karma yemlerin üretimi esas olarak Nil'in kıyıları ile Asyut, Sevhac, Kina, Luksor ve Asuan'ın ekilebilir alanlarıyla sınırlıdır. İskenderiye, Buhakyre ve Kahire gibi Mısır'ın kuzey bölgeleri, hem yerli hem de uluslararası yerler için mükemmel bir konum sağlar.

MISIR ÜRETİMİ: Mısır’ın sarı mısır üretimi, yem talebinin yüzde 20'sinden azını karşılamaktadır. Yem imalat sanayinin büyüyen üretimi ithalatla destekleniyor. 2018 yılında 320 milyon dolar dolayında gerçekleşen ithal Amerikan mısırına güçlü talebin göstergesi olarak kabul edilebilir.

FAS Kahire, Mısır'ın 2019/20 sezonunda mısır üretimini USDA’nın 7,2 milyon tonluk resmi tahmininden 6,4 mt olarak tahmin ediyor. Üretimdeki düşüş, ekilen arazinin artan pirinç ekimlerine bağlı olarak azalmasından kaynaklanmaktadır. Kurum 2019/20 sezonu için hasat alanını 800 bin hektarla USDA'nın resmi tahmininden yüzde 12,5 oranında düşük düzeyde tahmin ediyor. Beyaz mısır ekilen arazinin 480 bin hektar olduğu bildiriliyor ve dengeyi sarı mısır ekimleri oluşturuyor.

MISIR TÜKETİMİ: ABD Tarım Bakanlığı'ndan (USDA) 18 Eylül tarihli Global Tarımsal Bilgi Ağı raporuna göre, nüfus artışı ve yerli süt, kanatlı hayvanlar ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörlerinin yem talebinde yaşanan artışa bağlı olarak Mısır'daki mısır tüketiminin 2019-20 sezonunda artması bekleniyor.

FAS Kahire, ülkenin 2018/19 sezonunda 16,2 milyon ton (mt) olarak hesaplanan mısır tüketiminin 2019/20 sezonunda 16,9 mt ulaşacağını tahmin ediyor. Kurumun 2018/19 ve 2019/20 sezonları için tüketim tahminleri USDA resmi tahminleriyle aynı kaldı.

Kurum bu artışı ülkenin kümes hayvanı, süt ürünleri ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörlerinin yeme olan talebindeki artışa dayandırıyor. Tarım Bakanlığı geçtiğimiz günlerde hayvan, kanatlılar ve yem üretimi projeleri için verilen lisansların son iki yılda iki kattan fazla arttığını açıkladı.

MISIR’IN SARI MISIR İTHALATI: FAS Kahire, Mısır’ın 2018/19 sezonu için yaptığı 9,7 mt'luk mısır ithalatı tahminini yüzde 3 artırarak 2019/20 sezonu rakamlarını 10 mt olarak tahmin ediyor. Kurum 2018/19 ve 2019/20 sezonlarında mısır ithalatı tahminleri, USDA resmi tahminleriyle aynı kaldı.

USDA, üretimdeki düşüşün artan pirinç ekimleri nedeniyle hasat alanındaki azalmadan kaynaklandığını açıkladı.

2019'da (Ocak-Ağustos) sarı mısır sevkiyatı toplam 6,7 mt olarak gerçekleşti. Mısır’ın 2019 yılındaki en büyük üç tedarikçisi Ukrayna (2,5 mt), Arjantin (2,3 mt) ve Brezilya (1 mt) oldu.

MISIR GLUTEN YEMİ: Mısır’ın 2019 (Ocak-Haziran) döneminde mısır glüten yemi ithalatı 73 bin 800 mt’a ulaştı. ABD, Mısır’ın mısır glüteni yemi ithalatının yüzde 99,7'sini oluşturuyor. Sığır eti/süt ürünleri hayvancılığı, kanatlılar ve su ürünleri yemi üretim sektörleri, mısır glüten yemlerini yoğun olarak kullanan alt sektörler olarak öne çıkıyor. Mısır glüten yemi fiyatları, takvim yılının başında 12 bin 400 EGP'den (751 $/mt) 11 bin 700 EGP (709 $/mt) seviyesine indi.

SOYA KÜSPESİ ÜRETİMİ: FAS Kahire'nin Mısır soya küspesi 2019/20 sezonu üretim tahminleri 2018/19 sezonuna kıyasla yüzde 11'lik artışla 3,0 mt olarak kayıtlara geçti. Soya küspesi üretimindeki artışı, yerel yem endüstrisinin artan talebini karşılamak amacıyla yerel kırma kapasitesini artırmasına bağlıyoruz. Kurum, 2018/19 sezonu için USDA'nın resmi tahminini 2,6 mt olarak açıkladığı Mısır’ın soya küspesi üretimini, soya fasulyesi ithalatındaki yaklaşık yüzde dörtlük artış nedeniyle 2,7 mt'ye revize etti. Mısır'daki soya kırıcılarının yüzde doksanı özel sektör kuruluşudur. 2018/19 sezonunda Mısır’ın soya küspesi ihtiyacının yaklaşık yüzde 87'si yerli üreticilerce karşılandı.

TÜKETİM: Soya Küspesi: FAS Kahire, Mısır'ın 2018/19 sezonunda 3,1 mt olarak gerçekleşen soya küspesi tüketimini yüzde 3,2'lik artışla 3,2 mt şeklinde öngördü. Kurum, sezonun ilk çeyreğindeki yüksek yem fiyatlarına bağlı olarak 2018/19 sezonu için USDA'nın 3,4 mt olarak açıkladığı soya küspesi tüketimine dair tahminlerini 3,1 mt olarak ilan etti. Kurum, 2018/19 sezonunun kanatlı hayvan ve balık yemi fiyatlarının düşüşüne katkı sağlayacak şekilde soya küspesi üretiminde artışa şahit olacağını öngörüyor. Biz ise 2018/19 sezonunda 1 mt soya küspesinin su ürünleri yetiştiriciliğine gideceğini tahmin ediyoruz. 1,4 mt kanatlı yemine, 700 bin ton ise besleyici ve süt sığırcılığı yemine gidecektir. Mısır, kümes hayvanları endüstrisi için çeşitli tipte yem formülasyonları üreten 180 kanatlı yem değirmenine sahiptir. İç pazarın talebinin yüzde 95'inden fazlası bu değirmenlerce karşılanmaktadır. Kanatlı hayvan yemi formülasyonlarında kullanılan soya küspesi bileşeni yüzde 25-35 arasında değişmektedir.

MISIR KANATLI SEKTÖRÜ: USDA verilerine göre, Mısır'ın kanatlı endüstrisi 2,5 milyon işçi istihdam ediyor ve yaklaşık 3,73 milyar dolar büyüklüğünde. Sektör yılda yaklaşık 1.25 milyar günlük civciv, 1,1 milyar piliç ve 8 milyar sofralık yumurta üretmektedir. Toplam üretimin yaklaşık %70'ini büyük ölçekli yetiştiriciler oluşturmaktadır.

Mısır Tarım ve Arazi Islah Bakanlığı (MALR) ayrıca büyüklüğü 1,5 milyar Mısır lirasına (90,9 milyon $) ulaşan yeni kanatlı hayvan yatırımları için batı ve yukarı Mısır'daki çöl arazilerini tahsis ediyor. Bu yatırımlar her yıl 62 milyon broyler civciv, 4,2 milyon anne, 100 bin büyük anne ve 30 milyon sofralık yumurta üreterek yaklaşık 2 kişilik istihdam sağlayacak. Kurum, daha büyük üreticiler birleştikçe ve dikey entegrasyon arttıkça, kanatlı sektörünün yem tüketiminin yüzde 2-3 oranında büyüyeceğini tahmin ediyor.

2018/19 sezon başlangıcından bu yana, pazar, üretim kapasitesi günde 6 bin 500 mt'ye ulaşan kanatlı yem fabrikalarına yeni yatırımların yapıldığına şahit oldu. Mevcut olan su ve sığır yemi öğütme kapasitelerine ek olarak ek besleme hatları devreye giriyor. USDA ayrıca Mısır'da 1 ton kanatlı hayvan yeminin 414,50 ABD dolarından 391 dolara düşeceği tahmininde bulunuyor.

Biz, en büyük üreticiler birleştikçe ve dikey entegrasyon arttıkça, kanatlı sektörünün yem tüketiminin % 2-3 oranında büyümesini bekliyoruz. Yapılan incelemeye göre, Mısır yem fabrikalarının ürettiği kanatlı yemler %70 oranında sarı mısır, %19,4 soya fasulyesi unu, %3,4 buğday kepeği, %1,9 balık veya et unu ve mineral ve vitaminlerden oluşuyor

USDA, Mısır'ın kümes hayvanı sektöründeki en büyük yatırımcılarından biri olan Dakahlia Poultry Co.'nun geçtiğimiz günlerde günlük 3 bin ton kanatlı hayvan yemi ve 400 ton su ürünleri yemi üretecek kapasiteye sahip yeni bir yem fabrikasının açılışını gerçekleştirdiğini söyledi. ABD'li kuruluş söz konusu yem fabrikasının Orta Doğu'nun en büyüğü olduğunu belirtti. Dakahlia'nın nitelikli bir yem sistemi kullanan yem hattı, 1,53 yem dönüşüm oranı (FCR) ile 33,5 günde ortalama 2,1 kg vücut ağırlığındaki piliç üretimine imkân tanıyor.

Kurum, 2019 yılının Ocak ayında, Mısır Tarım ve Arazi Islah Bakanlığı'nın (MALR) toplam 84,5 milyon dolar tutarında Mısır'ın üst ve batı bölgesinde, 3 bin 300 hektarlık alana yayılan dört yeni kanatlı hayvan yatırım sözleşmesi imzaladığını ortaya koydu. Buna göre, projeler yıllık bazda 62 milyon etlik civciv, 4,2 milyon anne, 100 bin 000 büyük anne ve 30 milyon sofralık yumurta üretecek ve yaklaşık 2 bin kişiye iş imkânı sağlayacak.

SÜT VE SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ: USDA ülke incelemesi, Mısır'daki süt ürünleri endüstrisinin yılda %2-2,5 oranında bir büyüme kaydettiğini ortaya koydu: "Sektör taze ve soğutulmuş süt ürünlerine olan talebin armasının etkisiyle hızla sanayileşiyor. Orta ölçekli süt çiftlikleri, gittikçe daha fazla yüksek verimli siyah alaca sığırlarına (Holstein cattle) dayanıyor."

Pazar uzmanları, Mısır su ürünleri yetiştiriciliğinin de oldukça hızlı bir gelişmeye şahit olduğunu söylüyor. Keskin bir şekilde artarak 1,5 mt’a ulaşan üretim şimdilerde Mısır'ın çiftlik üretimi ve vahşi avlanmanın toplamından balık üretiminin % 80'ini teşkil ediyor.

"Mısır bugün onuncu en büyük çiftlik balığı üreticisi ve dünyanın en büyük ikinci tatlı su çipurası üreticisi konumunda." 2020 yılında balık üretiminin 2 mt’a ulaşması beklenirken, sektörün gelecekteki sürdürülebilirliğini korumak için üretim verimliliğinin ve kârlılığın artmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Yüksek kaliteli ekstrüde yem talebini karşılamak amacıyla yem fabrikalarına yapılan yatırımlar artırılıyor.

Yemler genellikle su ürünleri yetiştiriciliğinin işletme maliyetlerinin %70'ini temsil eder ve bu nedenle bu maliyeti düşüren çözümler birçok çiftçi için önceliklidir.

References/ Kaynaklar • Egypt Grain and Feed Update- Population Growth and Increased Feed Demand Drive Up Egypt’s Wheat and Corn Consumption. USDA foreign agricultural service, Global Agricultural information network, GAIN Report Number: EG19015, Date:9/15/2019. • Egypt Grain and Feed Annual 2019- Egypt adds Rice to its Grain Imports of Wheat and Corn. USDA foreign agricultural service, Global Agricultural information network, GAIN Report Number: EG19002, Date: 3/14/2019. • Egypt’s wheat, corn and rice imports to rise: USDA https://enterprise.press/stories/2019/03/26 • USDA Projects increase in consumption of wheat, corn in Egypt. https://www.foodbusinessafrica.com/2019/09/20 • Egypt Compound Feed Market to Experience Significant Growth during the Forecast Period 2016-2022- America News Hour, Feed market report, Aug 05, 2019. • New investments in poultry feed mills in Egypt - Feed Navigator, 25/03/2019.