GİRİŞ:

Daha fazla insanı yüksek kaliteli ve sürdürülebilir gıdalarla beslerken, çevreye saygılı olmak için israfı azaltmak ve verimliliği artırmak için en iyi uygulamaları sürdürmek. Önümüzdeki on yıllarda gıda ve yem değer zincirlerinin şu anda her zamankinden daha fazla karşılaşacağı temel zorluk burada. Emisyonları ve gıdanın çevresel etkisini azaltırken kaynaklarımızın kullanımını optimize etmek için döngüsel üretim yöntemlerini dikkate almalıyız. Bu nedenle eski gıda maddelerinin işlenmesi güvenli, sürdürülebilir ve besleyici yem katkı maddeleri üretimi için bir fırsat sunmaktadır.

EFFPA – DÖNGÜSEL GIDA SÜRECİNİN KALBİNDEKİ BİRLİK

EFFPA, Avrupa Eski Gıda Maddeleri İşleyicileri Birliği, eski gıda maddelerinin hayvan yemi olarak işlenmesinde uzmanlaşmış ulusal dernekleri ve şirketleri temsil etmektedir. Avrupa'da, hayvan yemlerinde yılda yaklaşık 5 milyon ton işlenmiş eski gıda maddesi kullanılmaktadır. EFFPA, 2014 yılından bu yana sektörü AB düzeyinde temsil etmekle birlikte, Avrupa dışındaki gözlemci üyelerin çıkarlarını da temsil etmektedir.

Sektörümüzde kullanılan tipik eski gıda maddeleri; ekmek, bisküvi, kahvaltılık gevrekler, cips, pasta, hamur işleri, çikolata ve diğer şekerlemelerin üretiminden gelmektedir. Ayrıca, nihai gıda ürününe kadar tek bileşenli ve yarı mamul ürünler de içerebilmektedirler. Gerçekte insan tüketimi pazarında satılmak amacıyla üretilmişlerdir, ancak hayvan yemi güvenliğine zarar vermeyecek şekilde şekil, ambalaj, ağırlık, içerik, işleme hatası, etiketleme vb. gibi herhangi bir sebeple kusurlu ürün olması durumunda, artık insan tüketimi için uygun görülmemekte ancak hayvanlar için bir yem bileşeni olarak uygun şekilde işlendikten sonra tamamen güvenli olarak kabul edilmektedirler. Yine de bunlar değerli besin kaynaklarıdır ve hayvan yemlerinde son derece faydalı ve sürdürülebilirdir.

Eski gıda maddeleri toplandıktan sonra standartlaştırılmış ve güvenli yem bileşenlerine dönüştürülür. Eski gıda işleyicilerinin ana müşterileri, karma yem üreticileri ve bazı durumlarda da kendi yemini üreten büyük çiftçilerdir.

Felsefemiz, sürdürülebilir bir hayvansal gıda zinciri için, gıda/yem zincirindeki döngüyü değer katarak kapatmak ve potansiyel gıda israfını güvenli ve kaliteli yem içerikleriyle değerlendirerek azaltmaktır.

AB Genel Gıda Kanununun iki ilkesi olan sorumluluk ve izlenebilirlik EFFPA üyeleri için de esastır. Eski gıda maddesi işleyicilerinin, satın alınan malzemelerin sağlamlığından tedarikçilerini sorumlu tutabilmeleri hayati önem taşımaktadır. Bir gıda üreticisi, ister eski bir gıda maddesi işleyicisine isterse bir besi hayvanı yetiştiricisine olsun, eski gıda maddelerini hayvan yemi olarak satmaya karar verdiğinde, bir yem işletmecisi olarak hareket etmelidir. Tedarikçiler, ancak eski bir gıda maddesinin kalitesini ve izlenebilirliğini garanti edebiliyorsa yem zincirine girebilir.

Doğrudan insan gıdası kullanımının (gıda bağışları) mümkün olmadığı durumlarda, eski gıda maddelerinin hayvan yemi olarak işlenmesi, bu maddelerin besin değerini gıda değer zincirinde tutmak için en etkili önlemdir. Buğday ve mısır gibi taneli tahıllara ve yağlı tohumlar gibi diğer geleneksel bileşenlere kısmi bir alternatif olarak hayvan beslemedeki amaçları, tarım arazilerinin önemli bir miktarının korunmasına imkân tanımaları anlamına gelmektedir. Avrupa'da hâlihazırda işlenen eski gıda maddelerinin yıllık tahmini 5 milyon tonu, enerji içeriğine dayalı bir eşdeğerde yaklaşık 570 bin hektar mısıra eşdeğerdir (bu alan, Eurostat 2020'ye göre Hollanda'nın ekilebilir arazisinin %56'sına ve İrlanda'nın ekilebilir tarım arazisinin %129'una tekabül etmektedir). Eski gıda maddelerinin yem olarak işlenmesi aynı zamanda gıda israfını ve gıda kayıplarını önlemenin ve azaltmanın etkili bir yoludur. Gıda atıkları ve gıda kayıplarına ilişkin AB platformunun aktif bir üyesi olarak EFFPA, gıda kayıplarını ve gıda israfını önlemenin, yeniden kullanmanın ve geri dönüştürmenin en sürdürülebilir yolları için bir tavsiye olan “Atık hiyerarşisine” bağlıdır. Eski gıda maddelerinin besin değeri gıda değer zinciri içinde tutularak, eski gıda maddelerinin işlenmesi en çok tercih edilen seçeneklerden biri olarak kabul edilir (elbette insan tüketimi için yeniden kullanımdan sonra).

Ukrayna'nın mevcut durumu, Avrupa'da ve dünyada, yem güvenliğinin öneminin bir kez daha vurgulanmasını sağladı. Yem bileşenlerinin kıtlığı, gıda değer zincirlerini tehdit etmektedir. Bu açıklama, AB'nin yem konusundaki özerkliğini artırma ihtiyacını pekiştirmektedir. Besin kaynakları olarak, eski gıda maddeleri, çiftçiler için yem malzemesi temini sağlarken, söz konusu yem özerkliği konusuna katkıda bulunan bir yoldur.

KARŞILAŞILACAK SORUNLAR

Eski gıda maddeleri mükemmel bir yem malzemesi olsa da, biyoenerji sektörünün biyogaz üretmek için bu ürünleri girdi olarak kullanma konusundaki ilgilerinin arttığını görüyoruz. Ancak, AB enerji özerkliğinin stratejik hedefleri göz önüne alındığında, siyasi sinyaller artık “eski gıda maddeleri” olarak kabul ettiğimiz biyokütle fraksiyonlarının kullanımına izin verme konusunda artan bir isteklilik gösteriyor. Bu hırs, eski gıda maddelerinden üretilen biyoenerjinin kamu teşviklerinden yararlanabileceği, eski gıda maddelerinin yem kullanımının ise yalnızca piyasa tarafından yönlendirildiği bir durumu doğurabilir. Bu haksız rekabet, FAO ve AB Komisyonu tarafından üretilen göstergelerin ardından sürdürülebilir bir Avrupa biyoekonomisinden geri adım atılmasını beraberinde getirecektir. EFFPA, malzemelerin yem ve enerji üretimi için kullanılmaları arasında net bir yasal ve ekonomik olarak adil bir ayrım yapılmasını şiddetle savunmaktadır. Bunu yaparak, eski gıda maddelerinin biyoenerji üretimi ve yem kullanımının tamamlayıcı kalmasını sağlıyoruz.

Eski gıda maddelerini yem olarak işlemek, gıda israfını azaltırken sürdürülebilir gıda üretmek için bir çözüm olabilirse de, potansiyel tedarikçiler tarafından hala her zaman bir değer biçme yolu olarak bilinmiyor. Bu nedenle, sektörün eski gıda tedarikçileri (üreticiler ve perakendeciler) ile bu sürecin potansiyeli hakkında farkındalık yaratması gerekmektedir. Bunu yapmak için, eski gıda maddelerinin yem üretiminde kullanımını kolaylaştıran bütünsel bir iş yaklaşımı geliştirmeliyiz. Bu bütünsel yaklaşım, karma yem üretiminde kullanımlarını sınırlayan eski gıda maddeleri için pazar engelleriyle mücadele etmeli ve müşteri düzeyini de içermelidir.

Bu sorunlara rağmen, eski gıda maddelerinin işlenmesinin gelişme potansiyeli çok yüksektir. Bu ürünlerin sürdürülebilirlik ve yüksek kalite özellikleri, hayvansal üretimin tedarikçi düzeyinde büyüme potansiyelini ortaya çıkarabilecek uzun vadeli sorunlar için bir yanıttır. EFFPA üyeleri, daha sürdürülebilir bir gıda/yem sistemine katkıda bulunmaya kararlıdır ve bundan gurur duymaktadır.

Sektör yaklaşık 40 yaşında olmasına ve lojistik ve spesifik işleme tekniklerinde gelişmiş uzmanlık ve bilgi birikimi gelişmiştir olmasına rağmen, EFFPA üye sayısını artırmaya çalışıyor çünkü ulusal düzeyler arasındaki farklılıkların ötesinde, Birlik ortak zorluklarla karşı karşıya olan üyelerini rekabet öncesi bir bakış açısıyla bir araya getirerek onlara katma değer sağlıyor. EFFPA, eski gıda maddesi işleyicilerinin birliğimize katılmak veya birliğimiz hakkında daha fazla bilgi edinmek istemelerini memnuniyetle karşılar.

 EFFPA üyeleri aslında yalnızca yem üretimi veya yem güvenliği konularında değil, aynı zamanda Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (Life Cycle Assessment - LCA) yeşil etiketleme ve iletişim gibi sürdürülebilirlik konularında da sürekli olarak uzmanlıklarını geliştirmektedir. Bu zorluklarla yüzleşmek için toplu seferberliğin önemine ve gücüne derinden inanan EFFPA, “Birlikte Daha Güçlü” yaklaşımını benisemektedir.