Yem ve malt sanayinin en önemli hammadde kaynağı olan arpa, 2 milyar tonu aşan dünya tahıl üretiminde, 140 milyon tonu bulan üretim miktarıyla, mısır, buğday ve pirinçten sonra 4. sırada yer almaktadır.
Dünyada tahıl ürünlerinin üretim miktarlarıyla ilgili raporlar yayınlayan çok az kurumdan biri olan Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi (USDA FAS), son raporunu Haziran ayında yayınladı. Bu rapora göre; 2014/15 sezonunda 141,7 milyon ton olan dünya arpa üretimi, 2015/16 sezonunda 149,2 milyon tona ulaştı. Ancak Haziran ayında sona eren 2016/17 sezonuna yönelik tahminler, üretimin yaklaşık 2,2 milyon tonluk düşüşle 147 milyon tona gerilediğine işaret etmektedir. Son raporunda 2017/18 sezonu projeksiyonunu da açıklayan USDA, arpa üretiminin önümüzdeki sezon 10 milyon tonla rekor bir gerileme göstereceğini öngörüyor. Bu öngörüye göre dünya arpa üretimi 2017/18 sezonunda yaklaşık 137,4 milyon tona düşecek.
Uluslararası Tahıl Konseyi (IGC)’nin 25 Mayıs tarihli raporu ise; 2014/15 sezonunda 144,4 milyon ton olan dünya arpa üretiminin 2015/16 sezonunda 149,9 milyon ton olarak gerçekleştiğini gösteriyor. IGC’nin 2016/17 sezonuna yönelik tahmini ise üretimin 149,7 milyon tonla hemen hemen aynı seviyelerde kaldığını gösteriyor. Ancak 2017/18 projeksiyonu, arpa üretiminde yaklaşık 7 milyon tonluk (142,8 milyon ton) düşüşe dikkat çekiyor.
Her iki kurumun verileri kıyaslandığında, dünya arpa üretimi ve sezon beklentileriyle ilgili veriler arasında yaklaşık 3 milyon tonluk fark bulunduğu göze çarpmaktadır. Ancak miktarlar farklı da olsa, her iki kurumun verilerindeki en dikkat çekici nokta, 2017/18 sezonuna yönelik rekor düşüş öngörüsü. Bu düşüş beklentisi, yem sektörünün en önemli hammaddesi olan arpada, önümüzdeki dönemde fiyatların yükselebileceğine işaret ediyor.
BAŞLICA ARPA ÜRETİCİLERİNDE GÜNCEL DURUM
Dünya arpa üretiminde ülkeler itibariyle en yüksek üretim miktarı AB ülkelerine aittir. USDA verilerine göre; 2015/16 sezonunda 149,2 milyon ton olan dünya arpa üretiminin 62 milyon tonunu AB ülkeleri karşılamıştır. 2016/17 sezonunda 60 milyon tona gerileyen AB ülkelerinin toplam arpa üretiminin, 2017/18 sezonunda da 59,5 milyon tonda kalacağı öngörülmektedir.
Dünya arpa üretiminde AB ülkelerinin ardından ikinci sırada yer alan Rusya, USDA verilerine göre 2015/16 sezonunda 17 milyon ton üretim gerçekleştirdi. 2016/17 sezonunda 17,5 milyon tona ulaşan ülkenin arpa üretiminin, 2017/18 sezonunda da 17 milyon tona gerileyeceği öngörülmektedir.
AB ülkeleri ve Rusya, 2016/17 sezonunda 147 milyon ton olan dünya arpa üretiminin yarısından fazlasını tek başlarına karşılamışlardır. Bu iki ülkeyi 2016/17 sezonunda 13 milyon tonluk üretimle Avustralya takip etmektedir. Avustralya’nın arpa üretiminin 2017/18 sezonunda 5 milyon tonluk düşüşle 8 milyon tona gerileyeceği öngörülmektedir. Bu da dünya genelinde beklenen 10 milyon tonluk gerilemenin yarısına tekabül etmektedir. Yani dünya arpa üretimindeki düşüş beklentisinin en büyük kaynağı Avustralya olarak karşımıza çıkmaktadır. Avustralya’nın hemen ardından sırayı alan Ukrayna’nın ise 2016/17 sezonunda 9,9 milyon ton arpa ürettiği, 2017/18 sezonunda 2,5 milyon tonluk düşüşle üretimde 7,4 milyon tonda kalacağı öngörülmektedir. Dünya arpa üretiminde Avustralya’dan sonraki en büyük düşüş beklentisi Ukrayna kaynaklıdır.
Ukrayna’yı 8,8 milyon tonla Kanada; 4,7 milyon tonla Türkiye; 4,3 milyon tonla ABD; 3,3 milyon tonla Arjantin; 3,2 milyon tonla Kazakistan ve 3 milyon tonla İran takip etmektedir.
DÜNYA ARPA TÜKETİMİ
USDA’nın dünya arpa üretimiyle ilgili düşüş öngörüsü, tüketime de yansımış durumda. Buna göre; 2015/16 sezonunda 147,9 milyon ton olan ve 2016/17 sezonunda 148,1 milyon tona ulaşan dünya arpa tüketiminin, 2017/18 sezonunda 144 milyon tona gerileyeceği öngörülüyor. Üretimde olduğu gibi tüketim noktasında da IGC’nin öngörüleri, miktarlar farklı olsa dahi, USDA öngörülerini destekler niteliktedir. Yani IGC de Mayıs raporunda 2016/17 sezonunda 147,3 milyon ton olarak gerçekleştiğini tahmin ettiği tüketimin, 2017/18 sezonunda 145,1 milyon tona gerileyeceğini öngörmektedir.
Üretimde olduğu gibi dünya arpa tüketiminde de AB ülkeleri ilk sırada yer almaktadır. USDA verilerine göre; 2015/16 sezonunda 51,3 milyon ton olan AB ülkelerinin arpa tüketimi, 2016/17 sezonunda 55,4 milyon tona yükselmiştir. 2017/18 sezonunda ise üretimin düşmesi ve 53,8 milyon tona gerilemesi öngörülmektedir. AB ülkelerinden sonra ikinci en yüksek tüketim miktarı Rusya’ya aittir. Rusya’nın 2015/16 sezonunda 13,6 milyon ton, 2016/17 sezonunda da 13,8 milyon ton arpa tüketimi gerçekleştirdiği görülmektedir. 2017/18 sezonunda Rusya için öngörülen tüketim miktarı ise 13,9 milyon tondur.
2016/17 sezonunda 11 milyon ton arpa tüketimi gerçekleştiren Suudi Arabistan, dünya sıralamasında üçüncülüğe ulaşmıştır. Suudi Arabistan’ın 2017/18 sezonunda da tüketim miktarını arttıracağı ve tüketimde 11,3 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir.
2016/17 sezonu itibariyle dünya arpa tüketiminde Suudi Arabistan’ı 7,9 milyon tonla Çin; 7,1 milyon tonla Kanada, 5,5 milyon tonla Türkiye; 4,8 milyon tonla İran; 4,6 milyon tonla ABD; 4,4 milyon tonla Ukrayna ve 3,3 milyon tonla Avustralya takip etmektedir.
DÜNYA ARPA TİCARETİNDE GÜNCEL DURUM
Dünyadaki arpa üretiminin yaklaşık 30 milyon tonu, uluslararası ticarete konu olmaktadır. IGC verilerine göre 2015/16 sezonunda 29,4 milyon ton olan dünya arpa ticareti, 2016/17 sezonunda 27,5 milyon tona gerilemiştir. IGC öngörüleri, 2017/18 sezonunda da ticaretin 27,4 milyon tonla hemen hemen aynı seviyelerde kalacağına işaret etmektedir. Dünya arpa ticaretiyle ilgili USDA verileri de IGC verilerini destekler niteliktedir ancak USDA’nın ticaretteki düşüş öngörüsü yaklaşık 4 milyon ton gibi daha yüksek bir düşüşe işaret etmektedir.
Ülkesel bazda dünya arpa ticaretine baktığımızda, Avustralya, Ukrayna, AB ve Rusya’nın ihracatta; Suudi Arabistan, Çin ve İran’ın da ithalatta ön plana çıktığı görülmektedir. USDA verilerine göre 2016/17 sezonunda 28 milyon ton olan dünya arpa ihracatının 23 milyon tonu Avustralya (8,7 milyon ton), Ukrayna (5,5 milyon ton), AB (5,4 milyon ton) ve Rusya (3,4 milyon ton) tarafından gerçekleştirilmiştir. 2017/18 sezonunda en büyük ihracatçılardan AB ve Rusya hariç, diğer ülkelerin ihracat miktarlarının düşeceği öngörülmektedir. AB’nin ihracat miktarında ise yaklaşık 1,6 milyon tonluk artış beklenmektedir.
Dünya arpa ihracatında 2016/17 verileri bazında dördüncü sırada yer alan Rusya’yı 2,2 milyon tonla Arjantin; 1,4 milyon tonla Kanada ve 1 milyon tonla Kazakistan takip etmektedir. Arpa ithalatında ise en büyük pay Suudi Arabistan’a aittir. USDA verilerine göre, 2016/17 sezonunda 10,4 milyon ton arpa ithalatı gerçekleştiren Suudi Arabistan, 2017/18 sezonunda da hemen hemen bu miktarı koruyacak. İkinci sırada yer alan ve 2016/17 sezonunda 5,8 milyon ton ithalat gerçekleştiren Çin ise, öngörülere göre 2017/18 sezonunda 4,5 milyon tonda kalacak. 2016/17 sezonunda, dünya arpa ithalatı sıralamasında bu iki ülkeyi 1,7 milyon tonla İran; 1,3 milyon tonla Libya; 1,1 milyon tonla Japonya; 958 bin tonla Fas takip etmektedir.
TÜRKİYE’DE ARPA ÜRETİMİ
Türkiye, dünya arpa üretiminde ilk 10 ülke arasında yer almaktadır. USDA verilerine göre Türkiye’nin 2015/16 sezonunda gerçekleştirdiği arpa üretimi 7,4 milyon tondur. 2016/17 sezonunda 4,7 milyon tona gerileyen bu üretim miktarının, 2017/18 sezonunda yeniden yükselişe geçmesi ve 5,5 milyon tona ulaşması bekleniyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verileri de grafiksel bazda bu miktarlarla paralellik göstermekle birlikte, bir miktar daha yüksektir. TÜİK verilerine göre 2014 yılında 6,3 milyon ton olan Türkiye’nin arpa üretimi, 2015 yılında 8 milyon tona ulaşmış, 2016 yılında ise 6,7 milyon tona gerilemiştir. Bu farklılığın, USDA verilerinin sezon bazında ve TUİK verilerinin yıl bazında verilmesinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir.