Güney Asya ülkesi Bangladeş’te, ekonomi büyük ölçüde sanayileşmeye bağlı olmasına rağmen tarım, ülke ekonomisinin can damarı olmaya devam ediyor. Pirinç ise Bangladeş halkının temel besin kaynağı olarak dikkat çekiyor. ABD Tarım Bakanlığı’nın 25 Temmuz’da yayınladığı son ülke raporunda, Bangladeş’in 2022/2023 sezonu pirinç üretimi 35,6 milyon ton olarak tahmin ediliyor. Ülkede buğday ithalatı ise beslenme tercihlerinde buğday bazlı gıdalara doğru kayış ve artan nüfusla birlikte son on yılda neredeyse üç katına çıktı.

Hindistan alt kıtasının kuzeydoğunda yer alan Bangladeş, 165 milyonluk nüfusu ile dünyanın en kalabalık sekizinci ülkesi. Bangladeş, ekonomik olarak etkileyici bir büyüme ve gelişme süreci gösterdi. Güney Asya ülkesi, demografik yapısı, güçlü hazır giyim sanayi ve istikrarlı makroekonomik koşullarla birlikte son on yılda dünyanın en hızlı büyüyen ekonomileri arasında yer aldı. Ülke, dünya ekonomisini vuran COVID-19 pandemisinden sonra yeniden güçlü bir şekilde ekonomik toparlanma gösterdi. Uluslararası Para Fonu’na (IMF) göre Bangladeş’in Gayri Safi Yurtiçi Hasılası (GSYİH) 2020-21 döneminde yüzde 6.94 büyüme oranıyla 354 milyar dolara ulaştı.

Ekonomi büyük ölçüde sanayileşmeye bağlı olmasına rağmen tarım, Bangladeş ekonomisinin can damarı olmaya devam ediyor. Bangladeşlilerin neredeyse yarısı tarımda çalışıyor ve kırsal nüfusun çoğunluğu balıkçılıkla uğraşıyor.

Bangladeş; pirinç, buğday, mısır, baklagiller, sebze-meyve, et, balık, deniz ve süt ürünleri gibi çeşitli tarım ürünleri üretiyor. Ancak bunlar içinde pirinç, Bangladeş halkının temel besin kaynağı olarak ön plana çıkıyor.

Ülkede ekilebilir arazi eksikliği ve sınırlı doğal kaynaklar, verimliliği artırmaya ve gelecekteki talebi karşılamaya yardımcı olmak için tuza veya suya dayanıklı tohum çeşitleri gibi yeni tarım teknolojilerinin geliştirilmesinin önemini artırıyor. Seller, kasırgalar ve biyotik-abiyotik stres de tarımsal üretkenlik düzeylerini ve gelirleri etkiliyor.

Bangladeş buğday, soya fasulyesi ve bakliyat gibi ürünleri ithal etmesine rağmen, özellikle Dakka ve Chittagong gibi daha varlıklı şehir merkezlerinde, yüksek değerli tarımsal ürün ithalatı için fırsatlar var. Ülkede ithal taze meyve, kuruyemişler ve süt ürünleri ile işlenmiş gıda ürünlerine yönelik güçlü tüketici talebi mevcut.

PİRİNÇ ÜRETİMİ 

ABD Tarım Bakanlığı (USDA), 25 Temmuz’da yayınladığı son ülke raporunda, Bangladeş’in 2022/2023 sezonu pirinç üretimi tahminini 35,6 milyon ton olarak verdi. Haziran 2022’deki şiddetli yağışlar ve ani seller, ülkenin kuzey ve kuzeydoğu kesimlerinde çeltik tarlalarına zarar verdi.

Bangladeş’in kuzey ve kuzeydoğu bölgeleri ile komşu Hindistan eyaletleri Assam ve Meghalaya’daki şiddetli yağışlar, haziran ayı ortalarında Sylhet ve Sunamganj bölgelerinde şiddetli sele neden oldu. Bangladeş’in Sel Tahmin ve Uyarı Merkezi’ne göre, Sunamganj’ın yaklaşık yüzde 90’ı, Sylhet’in yüzde 80’i sular altında kaldı ve sel her iki bölgede 4 milyondan fazla insanı doğrudan etkiledi. Sel, Kurigram, Gaibandha, Jamalpur ve Tangail dahil olmak üzere Bhramaputra nehir havzasındaki komşu bölgeleri de etkiledi. Yerel basın, seller nedeniyle 56 bin hektarlık çeltik arazisinin zarar gördüğünü bildirdi.

Ülkede Temmuz 2022’de, düşük kaliteli pirincin kilogram başına ortalama perakende fiyatı, geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık yüzde 13 yükselerek 0,56 dolara çıktı. Pirincin perakende fiyatı, Eylül 2021’den bu yana yükselme eğiliminde ve temmuz ayında rekor bir seviyeye ulaştı. Yüksek yakıt maliyetleri ve rekor düzeyde yüksek enflasyonun yol açtığı son ekonomik çalkantı, pirinç fiyatlarının yükselmesine sebep oluyor. Mayıs 2022’de Bangladeş, son beş yılın en yüksek enflasyon oranını yaşamıştı.

USDA, geçen sezon 1.3 milyon ton pirinç ithal eden Bangladeş’in, 2022/2023 sezonunda 600 bin ton pirinç ithal edeceğini tahmin ediyor. Bangladeş hükümeti, haziran ayında özel sektörün ithalatını kolaylaştırmak için pirinç ithalat vergisini yüzde 62,5’ten yüzde 25’e indirdi. İndirimli vergi oranı 31 Ekim 2022’ye kadar yürürlükte kalacak.

Hükümet, 1 Temmuz itibariyle de yerel pazardaki fiyatı kontrol etmek için aromatik pirinç ihracatına yasak getirdi. İhracat yasağı kararının ardından Bangladeş Ticaret Bakanlığı, 41 özel şirkete daha önce verdiği ihracat izinlerini iptal etti. Bangladeş ihracat politikasına göre, Bangladeşli ihracatçılar, Ticaret Bakanlığı’nın özel onayına tabi olmak üzere 25 çeşit aromatik pirinç ihraç edebiliyor. Bangladeş yılda ortalama 10 bin ton aromalı pirinç ihraç ediyor.

BUĞDAY ÜRETİMİ 

USDA, 2022/2023 sezonunda Bangladeş’teki buğday ekim alanının 310 bin hektar olacağını, üretimin de 1,10 milyon ton olarak gerçekleşeceğini tahmin ediyor. Ülkede buğday ekimi, kasım ve aralık aylarında, hasat ise mart ve nisan aylarında yapılıyor. Kış mevsiminin süresinin kısalması ve umut verici çeşitlerin olmaması buğday verimini etkiliyor. Bu nedenle ülkede buğday ekili alan ve üretim giderek azalıyor. USDA’ya göre Güney Asya ülkesi, geçen sezon 320 bin hektarlık ekili araziden 11,3 milyon ton buğday aldı. 

Bangladeş’in genel olarak kendi kendine yeterli olduğu pirincin aksine, buğday talebindeki büyüme öncelikle ithalatla karşılanıyor. Bangladeş’in buğday ithalatı, beslenme tercihlerinde daha fazla buğday bazlı gıdalara doğru önemli bir kayış ve artan nüfus nedeniyle son on yılda neredeyse üç katına çıktı. Bu süreçte ülkede pirinç tüketimi yüzde 5 artarak 36,5 milyon tona, buğday tüketimi ise neredeyse iki katına çıkarak 7,8 milyon tona ulaştı. Geçtiğimiz birkaç yıl içinde, büyük ihracatçılar - şu anda dünyanın en büyük beşinci buğday ithalatçısı olan - bu büyük ve büyüyen Bangladeş piyasasında pazar payı için yarışıyor.

Ancak son yıllarda Bangladeş, buğdayı büyük ölçüde rekabetçi fiyatlar sunan Karadenizli tedarikçiler Rusya ve Ukrayna’dan satın aldı. İleriye dönük bakıldığında, Bangladeş’in buğday ithalat talebinin artması bekleniyor, ancak nispeten yüksek küresel buğday fiyatları ile büyümenin yavaşlaması bekleniyor. Önde gelen tedarikçiler bu dinamik pazarı dikkatle takip ederken pazar paylarının da değişmesi bekleniyor.

Tedarik zinciri aksaklıkları, Rusya-Ukrayna savaşı ve Hindistan’ın buğday ihracat yasağı, Bangladeş’te buğday ve buğday unu fiyatlarının rekor düzeye yükselmesine neden oldu. Bangladeş takasının ABD doları karşısında değer kaybetmesi de bu ülke için buğday ithalat maliyetini artıran bir diğer unsur oldu.

USDA, Bangladeş buğday ithalat tahminini, dünya pazarında daha düşük arz ve daha yüksek buğday fiyatlarından dolayı aşağı yönlü olarak revize etti. Buna göre 2022/2023 sezonunda Güney Asya ülkesini 7 milyon ton buğday ithal etmesi öngörülüyor.  USDA, düşük ithalat ve iç pazardaki yüksek buğday fiyatları nedeniyle 2022/2023 sezonu tüketim tahminini de aşağı yönlü revize ederek 8,5 milyon ton olarak verdi.

Bangladeş aynı zamanda bölgesinde önemli miktarda buğday bazlı ürün ihraç eden bir ülke. Bangladeş resmi rakamlarına göre geçen sezon buğday bazlı ürünlerin ihracat değeri, 2016/17 sezonuna kıyasla yaklaşık yüzde 130 artışla 250 milyon doları buldu.

MISIR ÜRETİMİ 

Ülkede, Kasım/Aralık 2021’de ekilip mart ve nisan aylarında hasat edilen mısır, 2022/2023 sezonunun ilk mahsulü oldu. Ülkede çiftçilerin mart-nisan aylarında ekip haziran-temmuz döneminde hasat ettikleri yazlık mısır yetiştirdiği bölgeler de bulunuyor. 

USDA’ya göre Bangladeş’te geçen sezon 550 bin hektarlık alandan 4,9 milyon ton mısır elde edildi. ABD Tarım Bakanlığı’nın bu sezonki üretim tahmini de 5 milyon ton. Ancak yerel üretim, tüketim ihtiyacını karşılamıyor. Yıllık ortalama 7-8 milyon tonluk mısır talebinin yaklaşık yüzde 65’i yerel üretimle karşılanabiliyor. Mısır açığını kapatmak için dışarıdan alım yapan Güney Asya ülkesinin 2022/2023 sezonu mısır ithalat tahmini ise 2,2 milyon ton. 

Bangladeş için ana mısır tedarikçisi, coğrafi yakınlığı, daha ucuz nakliye imkanı ve daha kısa sevkiyat süresi nedeniyle komşu ülke Hindistan. Geçtiğimiz sezon Bangladeş, mısırın yüzde 83’ünü Hindistan’dan, geri kalanını ise Brezilya’dan ithal etti. Yem endüstrisinin genişlemeye devam ettiği ülkede, mısır tüketiminin de önümüzdeki dönemde artması bekleniyor.