Christina Serebriakova
CEO | ASAP Agri

2024/25 sezonunda Ukrayna arpa ihracatının beklentileri, potansiyel alıcıların talebi açısından oldukça olumsuz görünebilir çünkü İspanya ve Çin gibi önemli ülkeler alımlarını azaltabilir. Ayrıca, mevcut sezonda Ukrayna’nın arpa arzı kesinlikle azalacak. İyimser senaryoya göre, ihracat yıllık bazda %10-12 düşebilir. Aynı zamanda, Avustralya ve Rusya’dan ihracat beklentileri geçen sezonun altında gözlemlenirken ve Kanada ve Arjantin için tahminler neredeyse sabit olduğundan, ana ihracatçıların rekabetinde de azalma görülebilir.

2023/24 ihracat sonuçları: Türkiye’de kayıp, Çin’de kazanç

Inna
Stepanenko

ASAP Agri verilerine göre, Ukrayna 2023/24 sezonunda 2,5 milyon ton arpa ihraç ederken, bu rakam 2022/23 sezonundaki 2,7 milyon tonun %11 gerisinde kaldı. AB, Ukrayna’dan ithal edilen 1,1 milyon ton arpa ile ana varış noktası olmaya devam etse de bir önceki sezonda 1,3 milyon ton olan hacim %15 oranında azaldı. Düşüş, 2023/24 sezonunda AB’ye yapılan ithalatın genel olarak azalmasına dayanıyor. Avrupa Komisyonu’na göre, Temmuz-Mayıs 2023/24 sezonunda AB, bir önceki yılın aynı döneminde 1,9 milyon tona kıyasla yıllık %7 düşüşle 1,77 milyon ton arpa ithal etti.  

Ukrayna’nın Türkiye’ye arpa ihracatı 2023/24 sezonunda yıllık %95 düşüşle 36 bin tona kadar düştü. USDA’ya göre, ülke 2023/24 sezonunda yıllık %8 artışla 8 milyon ton arpa hasat etti ve elindeki stoklar 3 kat artarak 922 bin tona ulaştı. Böylece, Türkiye›nin arpa ithalatı 2023/24 sezonunda yıllık %93 düşüşle 142 bin ton düzeyinde kaldı.  

Buna karşılık, USDA’ya göre, Ukrayna›nın Çin›e arpa ihracatı 2022/23 sezonunda 342 bin tondan 2023/24 sezonunda 702 bin tonla iki katına çıkarken, ithalatçı toplam arpa alımlarını yıllık %69 artışla 14,5 bin tona yükseltti.

Diğer varış noktalarına bakıldığında, Lübnan ve Libya hariç Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerinin çoğuna sevkiyatların arttığı görüldü. Özellikle Tunus, geçen yıl 84 bin ton olan alımlarını 137 bin tona yükseltti. Suudi Arabistan 132 bin ton ithalat yaparken, 2022/23 sezonunda ülkeye Ukrayna arpası tedarik edilmedi. İsrail alımlarını iki katına çıkararak 113 bin tona yükseltti.

Veriler Ukrayna arpa rekoltesinin beklenenden iyi olduğunu gösterse de 2024 mahsulü hala rekor düzeyde düşük

Başlangıçta, çoğu yerel tahminci 2024 Ukrayna arpa rekoltesinin yıllık bazda yaklaşık 1 milyon ton düşüşle 4,9 milyon tona (Tarım Bakanlığı) gerilemesini beklerken, Temmuz USDA 5 milyon tonluk tahminle daha iyimserdi. Bununla birlikte, tarlalardan gelen veriler beklenenden çok daha iyi rekolte gösteriyor ve bu da ASAP Agri de dahil olmak üzere önde gelen analistlerin Ağustos tahminlerindeki mahsul büyüklüğü tahminini bir miktar artırabilir. Yine de, genel olarak Ukrayna’nın 2024 arpa hasadı rekor düzeyde düşük olacak. 

Ukrayna’da yeni mahsul arpanın hasadı Haziran ayının ortasında, geçen yıla göre yaklaşık bir hafta önce başladı ve hızlı bir şekilde ilerliyor. 1 Ağustos itibariyle çiftçiler 1,3 milyon hektar, başka bir ifadeyle, Ukrayna Devlet İstatistik Servisi tarafından tahmin edilen alanın (1,39 milyon hektar) %93’ünden arpa hasat etti. Bir yıl önce aynı tarih itibariyle hasat çalışmaları 940 bin hektar alanda yapılmıştı.  Bu yıl şimdiye kadar 4,8 milyon ton toplandı. Rapor edilen tarih itibariyle, arpanın ortalama rekolte hasat kampanyasının ortasında gördüğümüz rakamlardan biraz düşerek 3,72 milyon ton/hektara geriledi ki bu da bir yıl önceki aynı ekim alanından elde edilen 4,00 milyon ton/hektara kıyasla daha düşük. Temmuz WASDE 3,51 milyon ton/hektar rekolte uyguluyordu, ancak aynı zamanda Ukrayna’daki resmi rakamlara kıyasla daha yüksek ekim alanı belirledi. Sonuç olarak, USDA’ya göre Ukrayna›nın küresel arpa üretimindeki payı 2024/25 sezonunda bir önceki sezondaki %4›lük seviyeden %3›e düşebilir.

Ukrayna 24/25 arpa ihracatı 13 yılın en düşük seviyesinde olabilir 

Temmuz WASDE, üretimdeki düşüşün ardından Ukrayna’nın 2024/25 arpa ihracat potansiyelini 2,2 milyon ton olarak gördü. Uzmanların önümüzdeki aylarda öngörülerini 0,2 milyon ton kadar artırması durumunda bile bu miktar 13 yılın en düşük seviyesinde kalacak.

Ukrayna’nın 2024/25 arpa ihracatı bir önceki yıla göre daha hızlı başladı. Ülke 31 Temmuz 2024 itibariyle 580 bin ton arpa sevkiyatı gerçekleştirdi. Bu rakam, Rusya kaynaklı koridorun kapalı olduğu geçen yılın aynı dönemine kıyasla neredeyse iki kat daha fazla. Temmuz 2024 hacminin yaklaşık yarısı Çin’e giderken, geçen yıl aynı dönemde Çin’e sevkiyat yapılmamıştı. Ayrıca, İspanya’ya yaklaşık 100 bin ton sevkiyat yapıldı ve bu miktar geçen yılla neredeyse aynı. Temmuz ayında en büyük üçüncü ithalatçı Libya oldu.  

USDA’ya göre, düşük rekolteye rağmen, düşük başlangıç stokları sebebiyle Avustralya’nın ve düşük rekolteye bağlı olarak Rusya’nın paylarında kayda değer bir düşüş olacağından, Ukrayna’nın dünya ihracatındaki payı 2024/25 sezonunda %8’de kalabilir. 

Rekabet ve varış noktaları:2024/25 sezonu beklentileri

Asıl soru, içinde bulunduğumuz sezonda Ukrayna arpasına olan talebin nereden karşılanacağı. Ukrayna’nın önemli müşterilerinin arpa ithalatı tahminlerine bakacak olursak, beklentiler oldukça karamsar görünüyor. 

USDA’ya göre, hasat yıllık %11 artışla 52,8 milyon tona yükselirken, AB 2024/25 sezonunda arpa talebini yıllık %30 azaltarak 1,3 milyon tona düşürecek. Avrupa Komisyonu›na göre, özellikle AB›nin en önemli Ukrayna arpası ithalatçısı olan İspanya, yıllık bazda 2 kattan fazla artışla 8,4 milyon tona arpa hasat edecek. Bu miktar 5 yıllık ortalamanın %10 üzerinde olacak. Bu durum İspanya’dan gelen talebi önemli ölçüde azaltacaktır. 

Aynı zamanda, AB’nin başlıca arpa ihracatçısı ülkelerindeki rekolte mevcut beklentilerin altında kalabilir. Fransa ve Almanya’daki yağışlı hava hasat sürecini geciktirdi ve kışlık arpa rekoltesi yıllık bazda daha düşük oldu. Almanya›da durum o kadar kötü görünmüyor ve hatta bazı kurumlar rekoltenin geçen yılla aynı olacağını tahmin ediyor. Ancak Fransa için AB Komisyonu rekoltenin geçen yıla göre 1 milyon ton düşüşle 11,2 milyon tona gerileyeceğini öngörüyor. 2 Ağustos itibariyle Fransa kışlık arpa hasadını neredeyse tamamlarken, baharlık arpanın da %54’ü hasat edildi ve bu oran geçen yılki %94’lük orana kıyasla oldukça düşük. Dolayısıyla, AB’nin önemli üreticilerinin 2024/25 sezonunda satmak için daha az arpası olabilir, bu da AB’nin ihracat menşei olarak rekabetini azaltacak ve Avrupalı ithalatçıları blok dışından arpa arayışına itecektir. USDA şu ana kadar AB’nin 2024/25 arpa ihracatını yıllık %4’lük artışla 7 milyon ton olarak öngörüyor. AB Komisyonu’nun rakamları ise çok daha yüksek; üçüncü ülkelere yapılan ihracat bu sezon yıllık %8’lik bir artışla 10,3 milyon ton olarak görülüyor.  

Çin için, USDA’nın 2024/25 sezonu arpa ithalatına ilişkin mevcut tahmini yıllık %30 düşüşle 10,2 milyon ton seviyesinde. Ülke, 2023/24 sezonundaki güçlü ithalatın ardından 2024/25 sezonunda 8 kat artarak 1,6 milyon tona ulaşan yüksek miktarda stok biriktirdi. Ayrıca, yem tüketiminin de yıllık bazda azalması bekleniyor. Aynı zamanda, Çin’in en büyük 23/24 arpa tedarikçisi Avustralya’nın yıllık rekoltesi daha yüksek olacak ve 2023/24 sezonunda Çin’in en büyük ikinci arpa tedarikçisi olan Fransa’daki 1 milyon tonluk rekolte düşüşünü kısmen telafi edebilecek. Ukrayna›nın genel olarak Çin›e arpa ihracatını artırma şansı var, ancak rekabet hala zorlu olabilir.  

Rakamlara dönecek olursak, Avustralya 2024/25 sezonunda geçen yıla kıyasla daha büyük bir arpa hasadı gerçekleştirecek. Batı Avustralya eyaletindeki mahsulle ilgili bazı endişeler, Haziran ayında yağan faydalı yağmurların ardından azaldı. Havanın elverişli devam etmesi bekleniyor. USDA, Avustralya’nın 2024/25 arpa mahsulünü yıllık %6 artışla 11,5 milyon ton olarak öngörüyor. Ancak, düşük başlangıç stokları sebebiyle, Avustralya arpasının ihracat potansiyeli yıllık bazda %19 düşüşle 5,6 milyon ton olarak görülüyor. Hatırlatmak gerekirse, Avustralya’nın Çin’e arpa ihracatı Ağustos 2023’te gümrük vergilerinin kaldırılmasının ardından adeta patlama yapmıştı.

2024/25’te Çin’e en büyük üçüncü ve dördüncü arpa ihracatçıları olan Arjantin ve Kanada’nın arpa rekoltesi yıllık bazda daha düşük olacak.  Arjantin›de rekoltenin yıllık 0,4 milyon ton azalarak 4,7 milyon tona düşmesi beklenirken, ihracatın yıllık sadece 0,1 milyon ton azalarak 3,3 milyon tona düşebileceği tahmin ediliyor. Kanada›da arpa rekoltesinde şu ana kadar sadece hafif bir düşüş bekleniyor. USDA rekolteyi yıllık %3 düşüşle 8,6 milyon ton olarak belirledi. Şu anda Kanada arpasının durumu oldukça iyi, sadece bazı bölgelerde yağmur eksikliğinin görüldüğü Saskatchewan eyaletinde bazı endişeler var. USDA, Kanada’nın 2024/25 sezonunda arpa ihracatını yıllık bazda sabit kalarak 2,3 milyon ton olarak öngörüyor.

Türkiye 2024/25 sezonunda arpa ithalatını sadece 400 yüz bin tona çıkaracak. Bu rakam bir önceki sezona göre %182 daha yüksek, 2022/23 sezonuna göre ise %81 daha az. Ülkedeki arpa rekoltesi 2024/25 sezonunda yıllık %11 düşüşle 7,1 milyon ton olarak görülüyor, ancak stoklar yıllık %89 artışla 1,7 milyon ton gibi yüksek bir seviyede.

Diğer varış noktalarına gelince, ithalatın yıllık 1 milyon ton artışla 3 milyon tona çıkabileceği Suudi Arabistan’ın talebinde kayda değer bir artış bekleniyor. Bu arada, Temmuz sonunda SovEcon, güney bölgelerdeki nispeten yüksek kışlık arpa rekoltesi ve Volga bölgesindeki elverişli hava şartları sebebiyle, 2024 Rus arpa rekoltesi tahminini 0,7 milyon ton artırarak 19,3 milyon tona yükseltti. Bu rakam Temmuz WASDE’den yaklaşık 1 milyon ton daha yüksek. Dolayısıyla, Ukrayna’nın Suudi Arabistan’a arpa ihracatını artırma ihtimali düşük görünürken, sıcak ve kuru havanın Rusya’daki ilkbahar arpası üzerindeki etkisi henüz değerlendirilmiş değil. USDA şu ana kadar Rusya’nın 2024/25 sezonunda yıllık %3,5 düşüşle 4 milyon ton arpa ihraç etmesini bekliyor.

Tarladan gelen veriler ve CPT piyasası hasat sırasında Ukrayna arpa fiyatlarını hareketlendirdi

Daria
Marchenko

Atria Brokers Broker’ı Daria Marchenko, şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Nisan/Mayıs 2024 FOB POC Ukrayna arpa teklifleri 180 USD/ton seviyesinde açıklandı. Ancak Mayıs ortasından Haziran ortasına kadar fiyatlar, hava şartlarının etkisiyle, yani çok fazla yağmur haberiyle aniden hareketlendi. Ardından, tarlalardan gelen veriler rekoltenin beklenenden iyi olduğunu gösterdi ve Temmuz başında alıcıların 172 USD/tonluk talebine karşılık satıcılar tekliflerini 178 USD/tona düşürdü. Temmuz ayının ikinci yarısında ise, Ukrayna’nın en büyük arpa üreticisi olan Odessa bölgesinde tarla verilerinin rekoltenin düştüğünü göstermesi ve derin deniz limanlarındaki CPT talebinin artması üzerine satıcılar tekliflerini handy ve panamax boyutundaki partiler için yaklaşık 195 USD/tona yükseltti. “Haziran ayının ortasına dönecek olursak, Romanya’daki hasat Romanya arpa fiyatlarının 185-8 USD/ton FOB Köstence civarına düşmesine sebep oldu, bu da ilk olarak Ukrayna menşeli arpayı tamamen rakipsiz hale getirdi, çünkü Haziran ayında Ukraynalı satıcılar 190 USD/ton FOB POC seviyesini koruyordu, ancak hasadın ilerlemesiyle birlikte fiyatlar düştü.”

D. Marchenko, sözlerini şöyle tamamlıyor: “İçeriden brokerlik açısından baktığımızda, uzun süredir yeni mahsulü ve piyasa hareketliliğini beklediğimizi ancak talebin hala netleşmediğini söyleyebilirim. Maalesef ilk haftalardan itibaren Suudi Arabistan talebini destekleyemedik ancak Çinli alıcılar durumu dengeledi. Mısır, Libya ve Lübnan gibi hedef pazarlarda faaliyetler aniden ama güvenle başladı ve nihai tedarikçiler Ukrayna arpası için ödeme yapmaya hazırdı, ancak bugünlerde yükselen fiyatlarımız bu destinasyonlar için tatmin edici değil. CPT piyasası her zaman olduğu gibi fiyatları koruyor ve FOB seviyelerini yüksek tutuyor.»

Sadece arpa değil, mısır ve yemlik buğdayın ticaret akışları hakkında daha fazla bilgiyi 12-14 Kasım tarihlerinde düzenlenecek olan Global Grain Geneva 2024 konferansında edinebilirsiniz. Global Grain’in Medya Parneti olan ASAP Agri, panel tartışmalarından birinde gündemdeki konulara ilişkin görüşlerini paylaşacak.