On yıl önce, çeşitli kökenlerden bir grup insan, 2012 Ocak ayı sonunda, BM Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) ev sahipliğinde bir toplantı için Roma'da bir araya geldi. Toplantı, o tarihten beri böceklerin yem ve gıda üretiminde kullanımının önde gelen iki savunucusu olan FAO'dan Paul Vantomme ve Wageningen Üniversitesi'nden Arnold van Huis tarafından düzenlendi. Böceklerin Gıda ve Yem Olarak Gıda Güvenliğinin Sağlanmasındaki Potansiyelinin Değerlendirilmesi (Assessing the Potential of Insects as Food and Feed in assuring Food Security), başlıklı toplantıda, böcekler gıda ve yem başlıkları altında ele alındı. Sürdürülebilir gıda ve yem alternatiflerine yönelik küresel ihtiyaçtan yola çıkan bu etkinlik, modern tarımda yeni bir alt sektör olarak böcek yetiştiriciliğinin uluslararası 'doğuşunu' simgeliyor.

Böcekleri yem ve besin olarak kullanmak yüzyıllar hatta bin yıl öncesine kadar uzansa da, Roma'daki buluşma kontrollü şartlarda büyük ölçekli böcek yetiştiriciliğinin çıkış noktasını oluşturmaktadır. Ocak 2012'de yakılan kıvılcım, FAO'nun "Yenilebilir Böcekler - Gıda ve yem güvenliği için beklentiler" (Edible insects – Future prospects for food and feed security) raporunu yayınladığı 2013'ten sonraki yıl bir "alev" haline dönüştü. Bu rapor yayınlanmasından sonraki ilk 24 saat içinde 1 milyondan fazla indirildi ve FAO'nun twitter hesabının geçici olarak çökmesine sebep oldu. Bu yeni ve alternatif hayvan bazlı protein kaynağına gösterilen ilgi, özellikle böceklerin sürdürülebilir ve kaynak açısından verimli bir yetiştiricilik yolu olarak yüksek potansiyeli sebebiyle arttı. Kişisel olarak bu yeni iş alanıyla, FAO ve Wageningen Üniversitesi'nin ev sahipliğinde Hollanda'nın Ede kentinde Mayıs 2014'te Insect to feed the world  (IFW)'nin ilk küresel toplantısına katıldığımda tanıştım. Toplantıdan döndükten sonra büyülenmiştim ve şükürler olsun ki bu konuda yalnız değildim.

IPIFF resmi açılış etkinliği (13 Nisan 2015): IPIFF kurucu Üyeleri (Kaynak: IPIFF Sekreterliği)

Kısa bir süre sonra, 2015 yılında, uluslararası böcek üreticileri ve bu yeni sektörün paydaşları Uluslararası Gıda ve Yem için Böcekler Platformu (International Platform of Insects for Food and Feed (IPIFF) adlı ticaret birli altında örgütlendiler. Gerçekte 2012'den itibaren aktif olan IPIFF 2015'te ise resmi olarak kuruldu. Birkaç kurucu üyeyle yola çıkan IPIFF bugün, 80'den fazla üyeye ulaştı. 2016 yılında kardeş ticaret birlikleri Kuzey Amerika Böcek Tarımı Koalisyonu  (North American Coalition for Insect Agriculture - NACIA) ve Asya Gıda ve Yemlik Böcek Derneği (Asian Food and Feed Insect Association - AFFIA) kuruldu. Ticaret birliklerinin çalışmaları, uluslararası yasa koyucularla diyalog ve ilerleme sağlamanın yanı sıra bölgesel böcek sektörü paydaşlarını bir araya getirme konusunda da oldukça önemlidir. Örneğin IPIFF, son beş yılda, Avrupa Birliği'nde böceklerin yem ve gıda alanında daha geniş bir şekilde kullanılmasına ve ayrıca böceklerden elde edilen ve 'frass' olarak bilinen gübrenin kullanılmasına imkân sağlamıştır. Birkaç önemli nokta arasında, 2017 yılında böceklerin su ürünleri yetiştiriciliğinde yem olarak onaylanması yer almaktadır ki, bunlar arasında Avrupa Komisyonu (Commission Regulation (EU) 2017/893) tarafından çiftlik hayvanları olarak tanımlanan kara asker sineği (Hermetia illucens), adi un kurdu (Tenebrio molitor) ve karasinek (Musca domestica) dahil olmak üzere yedi tür böcek vardır. Bu nedenle, genel gıda yasası (Yönetmelik (EC) 178/2002) ve yem hijyeni (Yönetmelik (EC) 183/2005) ile ilgili olarak hayvan yetiştiriciliğinin aynı yasal gereklilikleri, böceklerin AB pazarına uyumlu olması için geçerlidir. Bu, yem pazarlama yönetmeliğinde (Yönetmelik (EC) 767/2009) belirtildiği gibi, et ve balık içeren eski gıda maddelerinin yanı sıra yemekhane atıklarının böcekler için yem olarak kullanılmasının hâlihazırda yasal olmadığı anlamına gelir. Böcek yetiştiriciliği için yasal olarak geçerli olacak daha fazla besleme substratı dahil etme kapsamının artırılması AB'de devam etmektedir ve IPIFF'in büyük bir önceliğidir. Asya gibi diğer bölgelerde, gıda atıklarının et ve balıkla beslenme substratı olarak uygulanması da dahil olmak üzere, böcek yetiştiriciliği için daha geniş bir kullanıma izin veren daha esnek mevzuatlar vardır. AB'de IPIFF tarafından yönlendirilen daha yeni gelişmeler, kanatlılar ve domuzlar için yemde böcek proteini kullanımını yasallaştırdı (Commission Regulation (EU) 2021/1372) ve belirli uygulamalar için frass kullanılmasına imkân sağladı (Commission Regulation (EU) 2021/1925).

Çeşitli ticaret birlikleri ve faaliyetlerine paralel olarak, böcek sektörünün ortaya çıkmasından bu yana, yıllık toplantılar düzenleyerek çeşitli paydaşları birbirine bağlamaya yardımcı olan çok çeşitli kuruluşlar da bulunmaktadır. Bunların en büyüğü hâlâ 2014 yılında Hollanda'nın Ede kentinde FAO ve Wageningen Üniversitesi tarafından organize edilen IFW'dir. O tarihten bu yana küresel IFW toplantıları 2018'de Çin'in Wuhan kentinde ve son olarak da Haziran 2022'de Kanada'nın Quebec kentinde gerçekleştirildi. 2015 yılından bu yana devam eden diğer uluslararası toplantılar arasında örneğin Insecta (Almanya), Insectinov (Fransa) ve EAAP (tüm Avrupa) yer almaktadır.

Böcek sektörünün ilk on yılı, elde edilen düzenleyici kilometre taşları aracılığıyla ticari işletmeye olanak sağlamanın yolunu açan çok ilginç bir dönem olmuştur. Ancak, modern böcek yetiştiriciliğinin ikinci on yılında başladığımızda, durum, tüm büyük bölgelerde birkaç büyük ölçekli üretim tesisinin projelendirilmekte veya inşa edilmekte olduğunu göstermektedir. Feed Planet Dergisi'nin bir sonraki sayısında yayınlanacak olan ‘Böcek yetiştiriciliği ticarileşiyor: Ar-Ge'den ticarete' makalesinde bu konu hakkında daha fazla okuma yapma fırsatı bulacaksınız.

YAZAR HAKKINDA

Lars-Henrik Lau Heckmann, böcek yetiştiriciliği için komple çözümler sunan uluslararası lider bir teknoloji sağlayıcısı olan Better Insect Solutions'da İş Geliştirme Müdürüdür. Ar-Ge ve iş geliştirme konusunda geniş tecrübeye sahip biyoloji ve böcek yetiştiriciliği geçmişine sahiptir. 2014-2020 yılları arasında Danimarka Teknoloji Enstitüsünde “yem ve gıda için böcek yetiştiriciliği” alanında geliştirme ve yönetim görevleri üstlendi. Buna paralel olarak, 2016-2020 yılları arasında IPIFF'deki görev gücü gruplarında ve 2018-2020 yılları arasında ise IPIFF'in yürütme kurulu üyesi olarak aktif bir şekilde çalıştı.