Ankur Kalra Kimyasallar ve Malzemeler Yöneticisi Infoholic Research Orta Çağ’da, çiftlik hayvanları çiftliklerden ve hane halkına ait artıklardan beslenirdi. 1800’lü yıllarında sonunda hayvan yemlerinin endüstriyel üretimi fikri o zaman bu yana değişim gösterdi ve kendisine paralel olarak yem katkıları endüstrisini doğurdu. Yem katkıları pazarı ger zaman yem endüstrisinin ihtiyaçlarına uygun olarak şekillenmiştir. Bazen, elverişlilik hâli dinamikleri değiştirirken bazen de kısıtlı kaynaklar ve ekonomik senaryo trend değişimini zorlar. Ancak, şimdi faktörler değişiyor, yem katkıları piyasasında değişime hız veren artık müşteri farkındalığı ya da farkındalıktan yoksun olması ve hükumet düzenlemeleri. Değişen dinamikleri anlayabilmek için, önce mevcut senaryoyu anlayalım. Mevcut Senaryo Piyasa Yoğunlaşması Dünya genelinde bir milyar tondan fazla hayvan yemi üretildi. Bunlar içinde en yüksek büyüme oranı Afrika bölgesinden geliyor. Dünya yem üretiminin yarısına yakını yem üretiminde ilk yedi sıradaki ABD, Çin, Brezilya, Hindistan, İspanya, Rusya ve Meksika’dan sağlanıyor. Yakın geçmişte, sektördeki büyüme büyük ölçüde Asya Pasifik ve Avrupa’da gelişmekte olan ülkelerden geldi. Çin ve Hindistan ise Asya Pasifik bölgesindeki büyüme indeksine öncülük ederken, Rusya ve Doğu Avrupa ülkeleri Avrupa bölge piyasasındaki büyümeye katkıda bulundular. Aşağıdaki tablo, talepteki çarpıklığı ve tepedeki yedi ülkenin yem katkıları piyasasındaki baskınlığını göstermektedir.

Düzensiz Dağıtım Hayvancılık piyasası bölgeler arasında da büyük değişiklikler göstermektedir. Kişi başı et ürünleri tüketiminde, sırasıyla Kuzey Amerika ve Avrupa’nın gelişmiş bölgeleri gelişmekte ve gelişmemiş olan ekonomilere kıyasla çok daha ilerde. Mali, Çad ve Türkiye gelişmekte olan Brezilya ve Hindistan’a kıyasla et ürünlerini kısmen daha az, diğer yandan ise ABD ve Batı Avrupa’ya göre daha fazla tüketmekte. Gelir adaletinin olmadığı ve kaynakların az sayıda kişinin elinde biriktiği görece açık ekonomilerde, ekonomik gelişme ve artan kişi başına düşen gelirle beraber ete bağımlılık da artış gösterdiği görülmektedir. Farklı birlikler tarafından yapılan birçok araştırma, kişi başına düşen gelirin artmasının et ve et ürünleri tüketimini de paralel olarak artırdığını gösteriyor. Ancak, mevcut kaynaklar ve tüketim örüntülerine bağlı olarak bölgeler arasında çok sayıda et seçeneği bulunuyor. Bu örüntünün altını çizebilecek en belirgin örneklerden biri su ürünlerinde Asya Pasifik’in küresel pazar payının üçte ikisinden daha fazlasını elinde tuttuğudur.

Yem Katkıları Piyasası Yem katkıları yem piyasasındaki dinamiklere cevap olarak değişim gösterdi. Yem katkılarının sadece çiftçilerin gelirlerini maksimuma çıkarmak için besicilik endüstrisi hacim katmak anlamına geldiği günler çok geride kaldı. Her geçen gün yem üreticileri ek gereksinimler ortaya koyuyor ve yem katkısı üreticileri ise bu sorunların üzerine yenilikçi çözümlerle gidiyor. Son tüketiciye hizmet götürebilmek için yenilikçi yaklaşımı kullanan yem katkıları piyasası 2017 yılında 19.14 milyar dolara ulaştı. Aminoasitler yem katkıları içinde en büyük segmenti temsil ederken, vitaminler ve antibiyotikler de ikinci ve üçüncü sırada geliyor. Avrupa bölgesi antibiyotiklerden uzaklaşma sürecinde iken gelişmekte olan uluslarda ise hayvanların hacmini artırmak amacıyla ucuz katkıların kullanımında daimi bir gelişme yaşanıyor. Kanatlı hayvanlar ve ruminantlar en büyük tüketici segmentini oluşturarak yem katkısı sektörüne katkıda bulunurken, domuz ve su ürünleri de kayda değer bir paya sahip.

Değişimin Dinamikleri Dünyanın farklı yerlerindeki piyasalar gerek tüketicinin tercihlerine bağlı olarak gerekse resmi düzenlemelerin zorlamasıyla kapsamlı bir değişimden geçiyor. Bu iki etkenin her birisini ayrı ayrı ele alarak yem katkıları trendlerine olan etkilerini inceleyeceğiz.

Müşteri Tercihleri Farklı coğrafyalarda gelişmekte olan ülkelerde tüketicilerin gelir düzeyi geçmişte olduğunda daha yukarı düzeylere çıkarken, gıda tercihleri ve yeme içme alışkanlıkları da değişiyor. Gelişmekte olan ülkelerde gelir paylaşımıyla restoran yemeğine rağbet artıyor ve ortalama diyetteki et ürünün miktarında da artış yaşanıyor. Meyve ve sebzeden donmuş gıdaya ve et ürünlerine geçiş gelişen ülkelerde bir trend hâlini almış durumda iken gelişmiş ekonomiler çevresel etkiler konusunda daha hassas. Biyoloji nitelikleri nedeniyle enzim gibi ürünler oldukça popüler hâle gelirken çevresel etkileri de asgariye indirmektedir. Infoholic Research yem enzimleri piyasasının 2023 yılı itibarıyla 1,51 milyar dolar seviyesine çıkacağı tahmininde bulunuyor. Bu rakam 2017-2023 arası için %7,3’lük bir yıllık bileşik büyüme oranı anlamına geliyor.

Düzenleyici Baskı Gelişmekte olan ülkelerin yönetimleri bir sonraki seçenek olan besleyici katkılara meylediyor. Gelişmiş ülkelerdeki tüketiciler aldıkları gıda konusunda daha temkinli hâle geldiler ve et ve et ürünleri gibi tercih ettikleri gıdalardan eksiksiz diyet takviyeleri istemektedirler. Bu da besleyici değerin et tüketicilerine geçmesi için bunların hayvan yemine eklenmesini gerektirmektedir. Ek olarak Avrupa Birliği’nde yen katkılarında antibiyotik kullanımını azaltılarak bitirilmesi gibi düzenlemeler piyasayı etkileyen esaslı tedbirlerdir.

Sonuç Hayvancılık ve ham madde endüstrilerinin gelişimini şekillendiren etkenlerin değişik dönemlerde birbirinden farklı olduğunu kolaylıkla söyleyebiliriz. Ölçek ekonomileri aracılığıyla maliyet kazançlarına odaklanmaya başlayan ham madde ve yem katkılarının endüstrileşmesi, özel yem katkılarından çiftçiler için kütle ekleyerek katma değer sağlamaya doğru kaydı. Şimdi endüstri tekrar değişiyor ve bu sefer müşteri farkındalığındaki artış ve düzenleyici faktörler endüstri trendini besleyici değerin son tüketiciye, yani insana, geçişini sağlayacak biçimde şekillendiriyor. Toparlamak gerekirse, hayvancılık ve yem katkıları sektörünün uygun fiyatlar teklif ederek herkese erişmeye çalışmak yerine daha iyi bir yaşam için sağlıklı ve besleyicilik sunmaya doğru kaydığını söyleyebiliriz. Bu değişimlerin etkisi zamanla daha anlaşılacaktır ancak en azından bizim idrak edebildiğimiz adımların doğru istikamette yönlendirildiğidir.