Otomasyon, fabrikalarda, süreçlere insan müdahalesini azaltan çok çeşitli teknolojileri tanımlar. Karar kriterlerini, alt süreç ilişkilerini ve ilgili eylemleri önceden belirleyerek ve bu ön belirlemeleri bilgisayarlarda ve makinelerde somutlaştırarak insan müdahalesi azaltılır.

Otomasyon, genellikle kombinasyon halinde mekanik, hidrolik, pnömatik, elektrikli, elektronik cihazlar ve bilgisayarlar dahil olmak üzere çeşitli yollarla elde edilmiştir. Modern fabrikalar, uçaklar ve gemiler gibi karmaşık sistemler tipik olarak tüm bu birleşik teknikleri kullanır. Otomasyonun faydaları arasında işçilikten tasarruf, israfı azaltma, elektrik maliyetlerinde tasarruf, malzeme maliyetlerinde tasarruf, kalite, doğruluk ve kesinlik iyileştirmeleri yer alır.

Modern bir yem fabrikasında, yem hammaddelerinin fabrikaya girişinden, mamul ürünün müşteriye sevkine ve hatta teslimine kadar olan tüm süreçlerin mümkün olduğunca otomatize edilmesi, bu sayede verilerin doğru ve hızlı bir şekilde sonraki süreçlere aktarılması, bu sayede insan kaynaklı hataların oluşmasının minimize edilmesi gerekmektedir.

Yem Fabrikalarında Bütünsel Otomasyon Yaklaşımı dediğimizde, karşımıza 3 bacaklı bir yapı çıkmaktadır. Bunlar, Yem Rasyonu Formülasyon Sistemi, ERP Sistemi ve Üretim Süreç Otomasyon Sistemidir.

ÜRETİM SÜREÇ OTOMASYON SİSTEMİ NEDİR VE HANGİ ÖZELLİKLERE SAHİP OLMALIDIR?

Modern yem fabrikaları, üretim süreçleri otomasyonları sayesinde, ekipmanları kontrol etmek için kişilere ve sistemi kullanmak için elle kumanda edilen tuşlara, rölelere ihtiyaç duymamaktadır. Aslında, yem fabrikası üretim süreçleri otomasyonu, çeşitli otomasyon modüllerini içeren ve bunların entegre bir şekilde çalışmalarını sağlayan bir SCADA uygulamasıdır. Bunlar özetle, dozajlama, mikro dozajlama, sıvı dozajlama, karıştırma, peletleme hattı ve paketleme otomasyonu olarak sıralanabilir.

SCADA uygulaması ile hammaddelerin silolardan çekilmesinden başlayarak dozajlama, kırma, karıştırma, farklı katı ve sıvı katkılarının eklenmesi gibi yem fabrikalarının bütün bölümlerinin mimik diyagramı, bilgisayar ekranından izlenebilir. Proses ve ihtiyaçlara uygun sensörler ve yazılımlar sayesinde, üretimin tüm noktaları izlenebilir ve kontrol edilebilir.

ERP SİSTEMİ NEDİR VE HANGİ ÖZELLİKLERE SAHİP OLMALIDIR?

ERP (Kurumsal kaynak planlaması), şirketlerin işletmelerinin önemli kısımlarını yönetmek ve entegre etmek için kullandıkları bir süreçtir. ERP yazılım uygulamaları, şirketlerin tüm süreçlerini, tek bir sistemle entegre ederek kaynak planlamasını gerçekleştirmelerine yardımcı olurlar. Bir ERP yazılım sistemi ayrıca planlama, satın alma envanteri, satış, pazarlama, finans, insan kaynakları ve daha fazlasını entegre edebilir. ERP sistemlerin çoğunluğu genel üretim süreçlerine yönelik olarak geliştirilmiş olup yem sektörüne uyarlanmaları için ek yazılım ve modül geliştirmeleri gerekebilmektedir. Bu işlemler yem fabrikası yazılım ve bilgi işlem personeli tarafından yapılabileceği gibi, yem sektörüne özel geliştirilmiş, tüm süreçleri kapsayan ERP sistemleri de bulunmaktadır (Bkz. https://www.bulut-erp.com).

ERP sistemleri sayesinde, fabrikaya hammadde girişindeki kantardan başlayarak, mamul ürünün müşteriye teslimine kadar olan tüm süreçler takip edilebilmekte ve gerektiğinde müdahalelerle, süreçlerin hatasız işlemesi ve iyileştirilmeleri mümkün olabilmektedir.

ERP sistemleri, üretimi yapılacak mamulün reçetesini otomasyon sistemine aktarabilmelidir. Yine benzer şekilde, üretimi yapılacak üretim emri otomatik şekilde ilgili muhasebe programından aktarılabilmelidir. Üretim sonrasında üretimden giriş fişinin ve sarfiyatların ERP sistemine aktarımı yapılabilmelidir. Hammadde fiyatlarının otomatik olarak hesaplanarak, gerçekleşen maliyetlerin hesaplanması ve rasyon maliyeti ile gerçekleşen muhasebesel maliyet kıyaslamasına imkân tanımalıdır.

Satışı yapılan ürünlerin hangi üretimden geldiği hatta daha satış yapılmadan sipariş üzerinde hammadde, vade, işletme maliyetleri hesaplanarak ilgili siparişin kar ettirip ettirmediğinin tespiti yapılabilmelidir. Ürünler sevk edilmeden önce siparişle ilgili eksiklikler/hatalar var ise anında tespit edilebilmelidir. Bu işlem için mevcut rasyon formülasyon yazılımı ve otomasyon sisteminden gelen veriler analiz edilerek yapılmalıdır.

ERP sistemleri sayesinde, hammadde satın alma aşamasından, siparişin yollanmasına kadar olan süreç kontrol altında tutulmakta ve anlık finansal bilgiler ile yem fabrikasının karlılığı net bir şekilde kontrol altına alınmaktadır. Satışlar, sipariş durumundayken, tüm maliyetler sonucundaki net karlar/zararlar görülebilir. Bunun yanı sıra alınan hammaddeler, teknik malzemeler ve satış siparişleri gibi onay gerekli işlemler yetkiler doğrultusunda onay verebilir ve süreçler izlenebilir. 

YEM RASYONU FORMÜLASYON SİSTEMİ NEDİR VE HANGİ ÖZELLİKLERE SAHİP OLMALIDIR?

Yem rasyonu formülasyonu, hedef hayvan grubu için gerekli tüm besin maddesi ihtiyaçlarını karşılayan bir ürün (yem) oluşturmak üzere karıştırılması gereken yem hammaddelerinin miktarlarının belirlenmesi işlemidir. Büyükbaş, küçükbaş, kanatlı (broiler ve yumurta), işletmelerinin giderleri incelendiğinde, hayvanlara yedirilen yem maliyetin ana maliyette en önemli gider kalemi olduğu açıktır. Bu nedenle, hayvanlara yedirilen yemlerin maliyetlerinin minimumda tutulması çok önemlidir. Hayvanlar, minimum maliyet ile beslenirken, varlıklarını sürdürmeleri, gelişimleri ve verimliliklerinin artması beklenmektedir. Bunun için de belirli besin değerlerini, ihtiyaçlarının altında kalmamak üzere almaları gerekmektedir.

İşte bu noktada, yem rasyonu formülasyon yazılımları, hayvanların hem dengeli hem de düşük maliyetle beslenmesini sağlamak üzere kullanabileceğimiz bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır (Bkz. https://www.iliksoft.com).

Yem rasyonu formülasyonu için kullanılan çok çeşitli yazılımlar bulunmaktadır. Ancak, yem fabrikasında bütünsel bir otomasyon sistemi kurulması isteniyor ise, yem rasyonu formülasyonu yazılımının, sunması gereken özelliklerden bazıları şunlardır:

•Multi Blend (Çoklu Karışım) çözüm sunabilmelidir. Multi Blend sayesinde, birden fazla formül, üretim miktarları da göz önünde bulundurularak, tek seferde ve topluca, en ucuz maliyeti elde edecek şekilde çözülür.

•Formüllerin daha ucuza çözülebilmeleri için önerilerde bulunabilmelidir.

•Tüm formüller üzerinde çok hızlı bir şekilde, hammadde ve besin maddesi değerlerinin sınırlamaların değiştirilmesi, mevcut hammaddelerin farklı bir hammadde ile tüm formüllerde değiştirilebilmesi, alternatif hammaddelerin denenmesi vb. işlemleri yapabilmelidir.

•Mevcut ERP sistemi ya da diğer sistemler (Laboratuvar vb.) ile entegre çalışabilmeli, bu sistemlerden otomatik veri alabilmeli (hammadde fiyatları, hammadde analiz değerleri, stok/maksimum hammadde kullanım miktarları vb.) ve bu sistemlere gerekli bilgileri (Rasyon çözüm sonucu oluşan reçete, etiket bilgileri vb.) gönderebilmelidir.

•Mevcut otomasyon sistemi ile entegre çalışabilmeli ve bu sistemlere otomatik veri (üretim reçeteleri) gönderebilmelidir. 

SONUÇ

Günümüzde yem fabrikaları, varlığını ve karlılığını devam ettirebilmek için modern yapılara dönüşmek zorundadır. Üretim süreçlerinin otomasyonu çok önemli bir mihenk taşıdır. Ancak, üretim öncesi ve sonrasındaki süreçlerin de doğru ve hızlı bir şekilde otomatize edilmesi şarttır. Bu sayede yem fabrikasında bulunan tüm süreçler, kontrol altına alınabilir, izlenebilir ve iyileştirilebilir. Stok miktarlarının, hammadde analiz sonuçlarının, üretim reçetelerinin elle girildiği, müşterilere ait süreçlerin sadece muhasebe programı üzerinden takip edildiği ve bu bilgilerin çoğunun elle girildiği bir yapıda, insan kaynaklı hataların oluşması ve bu sebeple fabrikaların zarara uğramaları kaçınılmaz olmaktadır.

Ölçülmeyen ve kontrol edilmeyen hiçbir sürecin iyileştirilemeyeceği unutulmamalıdır. Yem Fabrikalarında Bütünsel Otomasyon Yaklaşımı sayesinde tüm süreçler ve veriler kontrol altında alınabilmekte, izlenebilmekte ve sorunların tespiti ve giderilmesi sayesinde karlılık artışı sağlanabilmektedir.