Mayıs 2024 itibariyle uygulamaya konulan ihracat kısıtlamasına bağlı olarak Türkiye›nin tavuk eti ihracatının 2024 yılında yüzde 50 oranında azalarak 270 bin tona düşeceği tahmin ediliyor. Kısıtlamalar, yüksek enflasyon ve üretim maliyetleri ortamında artan yurtiçi fiyatlara çözüm getirmeyi amaçlıyor.
Türkiye Ticaret Bakanlığı, iç piyasada artan fiyatları kontrol altına almak amacıyla tavuk eti ihracatına yeni bir sınırlama getirdi. Bu kısıtlama, 1 Mayıs - 31 Aralık 2024 tarihleri arasında geçerli olmak üzere, ihracatı ayda en fazla 10 bin ton ve yıl için toplam 80 bin ton ile sınırlandırıyor. ABD’nin Ankara Büyükelçiliği Tarım Uzmanı Sinem Duyum tarafından hazırlanan ve 12 Haziran 2024 tarihinde yayınlanan USDA raporuna göre, bu önlemin tavuk eti ihracatında %50’lik bir düşüşe yol açarak 2024 yılı için toplam 270 bin tona düşmesi bekleniyor.
Grafik 1. Kanatlı Eti Kanatlı Eti Üretimi, İhracatı ve Tüketimi, 2019- 2023
(Kaynak: TurkSTAT (TÜİK) ve Trade Data Monitor, LLC.)
Yılda 2,4 milyon ton tavuk eti üreten Türkiye, genellikle üretiminin üçte birini ihraç ediyor. Ancak yeni kısıtlamalarla birlikte bu rakam 2024 yılında önemli ölçüde azalacak. USDA (ABD Tarım Bakanlığı) raporu, kısıtlamaların Mayıs 2024’te yıllık yüzde 75,45 ile son 18 ayın en yüksek oranına ulaşan enflasyonu frenleme çabalarıyla alakalı olduğunu hatırlatıyor. Özellikle kanatlı etinin geçtiğimiz yıl kaydettiği %107’lik fiyat artışıyla enflasyonda önemli bir etken haline geldiği görülüyor.
TAVUK ETİ ÜRETİMİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR
Türkiye’de tavuk eti üretiminin 2024 yılında yüzde 2’lik cüzi bir artışla 2,38 milyon tona ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu görece düşük büyüme, yüksek yem fiyatlarına, ihracat pazarlarında devam eden belirsizliklere, şiddetli kuraklık beklentilerine ve yüksek ithalat maliyetleri ve Yüksek Derecede Patojenik Kuş Gribi (HPAI) salgınları sebebiyle damızlık materyal temininde yaşanan sorunlara bağlanıyor. Karşılaşılan zorluklara rağmen, bu yıl soya ve mısır fiyatlarında beklenen düşüşlerin üretimde bir miktar rahatlama sağlaması bekleniyor.
2023 yılında tavuk eti üretimi, büyük ölçüde yüksek üretim maliyetleri ve yurtiçi yem üretimini etkileyen şiddetli kuraklık sebebiyle bir önceki yıla göre yüzde 3,1’lik bir düşüşle 2,33 milyon ton olarak kaydedilmiştir. USDA’nın hazırladığı rapor, bu faktörlerin ithal damızlık materyal arzındaki azalmayla birleştiğinde üretim kapasitesini zorladığını vurguluyor.
Grafik 2. Yurtiçi Piyasalarda Kanatlı Eti Fiyatları, 2023-2024, Karşılaştırma
(Kaynak: Orta gelirli süpermarketler, bütün tavuk eti için ortalama fiyatlar)
Yurtiçi tavuk eti tüketiminin, durgun üretim, artan ihracat ve yüksek piyasa fiyatları ile ilintili olarak 2024 yılında hafif bir artışla 1,9 milyon tona yükseleceği tahmin ediliyor. 2023 yılında tüketimin, perakende pazarlarındaki yüksek kanatlı eti fiyatlarına rağmen azalan ihracatın etkisiyle 2022 yılına kıyasla hafif bir artışla 1,87 milyon ton olacağı tahmin ediliyor.
KÜRESEL PAZAR DURUMU VE GELECEK BEKLENTİLERİ
2024’teki ihracat düşüşlerinin Türkiye’nin küresel kanatlı eti pazarındaki konumunu önemli ölçüde etkilemesi bekleniyor. 2023’te küresel tavuk eti ihracatında 8. sırada yer alan Türkiye’nin ihracatı, HPAI salgınları ve ekonomik belirsizlikler gibi çeşitli faktörler nedeniyle yüzde 25 azalarak 451 bin 839 tona geriledi. USDA raporu, yeni ihracat kısıtlamasının bu düşüş eğilimini daha da kötüleştireceğini ve Türk ihracatçıları arasında 1 milyar dolar değerindeki pazar paylarını kaybetme endişesine yol açacağını vurguluyor.
Grafik 3. Ülkelere Göre Türkiye Tavuk Eti İhracatı, 2021-2023
(Kaynak: Trade Data Monitor, LLC.)
Kanatlı etinin yanı sıra, İran gibi komşu ülkelerden gelen güçlü talep talebe bağlı olarak Türkiye’den yapılan yumurta ihracatının da 2024 yılında artacağı tahmin ediliyor. Türkiye 2023 yılında 62 milyon yumurta ihraç ederek bir önceki yıla göre önemli bir artış kaydetmişti.
USDA raporunda ayrıca, Rekabet Kurumu’nun iç piyasada haksız fiyat artışları yaptıkları iddiasıyla on kanatlı hayvan üreticisi şirket hakkında açtığı ön soruşturma da dâhil olmak üzere, Türk kanatlı hayvan sektöründe devam eden sorunlara da dikkat çekiliyor. İhlalde bulunduğu tespit edilen sekiz firmaya idari para cezası uygulanmıştı.
Genel olarak, Türkiye Ticaret Bakanlığı tarafından getirilen ve yurtiçi fiyatları istikrara kavuşturmayı ve enflasyonu düşürmeyi amaçlayan yeni ihracat kısıtlamaları, diğer taraftan ülkenin kümes hayvanı ihracat pazarı ve üretim kapasitesi için önemli sorunlara yol açıyor.